Diretor
Nasional Polisia Sientifika Investigasaun Kriminal (PSIK) Supertintendente
Xefi, Hermenegildo Goncalves da Cruz hatete, nia lamenta maka’as ho deklarasaun
Primeiru Ministru (PM) Rui Maria de Araújo ne’ebé hatete ezonerasaun ne’ebé
Governu foti hasoru nia tanba nia komete insubordinasaun.
Hermenegildo
lamenta deklarasaun PM nian dehan insubordinasaun (La respeita ninia
hirarkia-red) ne’e tanba la bazeia ba faktus ne’ebé mak iha.
“Kestaun
ne’e ha’u hakarak atu halo auto defeza ba ha’u, pirmeiru hanesan humanu,
hanesan sidadaun ida no hanesan ema ne’ebe partisipa ba aktividade aktivista
durante luta ba ukun rasik an iha nasaun ne’e. Ha’u sei nafatin hala’o ha’u nia
knaar hanesan Direktur Nasional Polisia Sientifika Investigasaun Kriminal
(PSIK) nian wainhira seidauk iha justifikasaun klaru husi Tribunal kona
deklarasaun husi Primeiru Ministru ne’ebe hatete ha’u halo Insubordinasaun ka
la respeita hirarkia iha institusaun,”dehan Hermenegildo Goncalves da Cruz iha
nia knaar fatin Tersa (22/09/2015).
Nia
hatutan, agora dadaun prepara hela auto defeza hodi aprezenta ba Tribunal
Administrativu Dili para bele hato’o nia nia rekursu kona ba akuzaun ne’ebe
hato’o.
“Ha’u
esplika situasaun hanesan ne’e hau nia auto defesa ne’e mos sei apresenta ba
tribunal administrativu dili para bele hato’o hau nia rekursu sobre akusaun
nebe hato’o mai hau,”
Nia
reforsa tan katak primeiru faktus mak ne’e, wainhira lei organika PSIK numeru
15/2014 iha 14 de maio iha neba lei ida ne’e mak hatur lolos institusaun ida ho
naran Polisia Sentifika Investigasaun Kriminal (PSIK), ne’ebe hetan tomada de
posse husi eis Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmão nomeia nia halo tomada
de pose iha loron 30 de Janeiro 2015 hodi lidera institusaun ida ne’e.
Nune’e
nia kontinua, wainhira iha prosposta lei Ministeriu Justisa nian iha fulan
julho atu halo lei organika Ministerio Justisa nian foun, iha artigu 6 ne’ebe
trata dehan PSIK hanesan organismu autonomu administrativo e tekniku husi ida
ne’e entaun kontradis ho lei organika PSIK nian iha artigu 2 dehan katak PSIK
iha korpu Superior Polisia kriminal, entaun la’os ba Ministeriu Justisa.
“Servisu
funsionamentu PSIK nian ami hahú ho planu faze instalasaun to’o 2016, planu
ne’e ami hato’o ba Ministru Justisa depois mak hato’o ba Primeiru Ministru, agora,
wainhira iha prosposta lei Ministeriu Justisa nian iha fulan julho atu halo lei
organika Ministerio Justisa nian foun, iha artigu 6 ne’ebe trata dehan PSIK
hanesan organismu autonomu administrativo e tekniku, husi ida ne’e entaun
kontradis ho lei organika PSIK nian iha artigu 2 dehan katak PSIK iha korpu
Superior Polisia kriminal, hirarkiamente dependente ba ministru Justisa laos ba
ministeriu justisa,”reforsa Hermenegildo.
Nia
hatutan, iha autonomu adaministrativa finanseiru patromonial entaun ho ida ne’e
hanesan Direktur Nasional PSIK nian halo parser juridiku ba Ministerio Justisa
dehan katak proposta lei ministeriu justisa nian ba 2015 iha artigu 6 konflitus
ho lei organika PSIK nian iha artigu 2. tamba ne’e atu harmonisa tia lei
Ministeriu Justisa nian ho lei PSIK nian, entaun hato’o parser ba Ministru
Justisa para konsidera ida ne’e.
“Ami
hato’o dala tolu ministru la konsedeira ida ne’e, entaun iha sesta lorokraik
ha’u husu diretamente ba Ministru atu koalia antes ba hato’o prposta lei
organika Ministeriu Justisa ba konselu Ministru, maibe no fim ami nia pareser
no rekomendasaun la tau iha konsiderasaun i mosu mai lei organika artigu 6
konsidera PSIK hanesan sentru formasaun juridika ho defensor Publiku,” nia
fundamenta.
Entaun,
nia dehan, hanesan direktur nasional PSIK halo kopia ida husi pareser ba
Ministeriu Justisa ne’e ba eis Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmão ne’ebe
uluk nomeia nia mai iha ne’e atu bele ajuda haree kestaun ne’e, depois ida ne’e
eis Primeiru Ministru resposta dehan katak PSIK mantein nafatin autonomu
adaministrativa finanseiru patromonial entaun husi ida ne’e resposta maun
Xanana nian haruka mai diretamente ba Direktur PSIK depois fo Ministru Justisa
Dionisio Babo, depois de Ministru Justisa Dionisio rona resposta nia izola kedas
direktur nasional PSIK.
Kona
ba kazu Money Loundry no Droga, Hermenegildo deklara, durante ne’e iha kazu 4
ne’ebe involve ema ho altu nivel (high level), no husi kazu 4 ne’e involve
Timor oan hanesan vitima iha mos Timor oan hanesan suspeitu.
“Timor
oan ne’ebe sai hanesan vitima ne’e mak Timor oan ne’ebe lakon osan to’o
quinentos mil resin tamba ema sira ne’ebe servisu ho nia mak lori halai ba
Indonesa, no kazu ne’e ami atende, ita nia INTERPOL komunika ho INTERPOL iha
jakarta para lokaliza ema sira ne’e , i ami hetan ona ema sira ne’e hein hela
delegasaun kompetente husi Prokurador Jeral Republika mai direktur nasional
hodi ezekuta mandatu kapturasaun.”nia dehan hodi hatutan.
“Segundu
mak kazu sira ne’ebe Timor oan sai hanesan suspeitu, Timor oan balun ne’ebe
servisu iha pozisaun hanesan direktur Jeral no emprezariu bo’ot ne’ebe ba lohi
emprezariu husi Korea dehan katak nia mak Vise Ministru Obras Publika hodi
haruka emprezariu husi Korea manda osan ba nia konta bankaria nune’e ema iha
Korea ne’e bele hetan projetu maibe no fim la’os nia mak Vise Ministru Obras
Publiku maibe nia asume kargu hanesan direktur Jeral, no osan ne’e porvolta
Sinquenta mil dolar ne’ebe transfere ba nia,”dehan Hermenegildo tan.
Kazu
ida tan mak, nia dehan, Timor oan ne’ebe involve iha Cyber Crime ne’ebe uza
website bele halo doasaun ba ema ne’ebe presiza osan, no kazu ne’e halo vitima
lakon to’o Quarenta mil resin dolar Amerikanu ba ema ne’ebe iha. “Entaun agora
INTERPOL iha Manchester apanha buat ne’e no haruka mai Interpol iha
Timor,”dehan nia.
Hornay:
“Nia Fila Fali Ba Instituisaun”
Husi
sorin seluk, haree husi Politika Governu nian ne’ebe fo sai husi Primeiru
Ministru Rui Arajo katak Direktur Nasional Polisia Sientifiku Investigasaun
Kriminal (PSIK) hetan ezonerasaun tanba komete krime Insubordinasaun (La
respeita ninia hirarakia, red),
Maibe,
haree husi parte teknika husi parte Polisia nian seidauk iha karta ho ninia
kontiudu klaru konaba ezonerasaun Hermenegildo da Curz husi PSIK.
“Ami
sei haree surat husi ministeriu kompetente sei haruka ba Ministru Interior
depois haruka fali mai ami, ninia kontiudu saida? depois mak ami halo tuir,
tanba ne’e ami sei haree, horseik (Horbainrua, red),” afirma, Komisariu Julio
Hornay ba Jornalista sira iha Akademia Polisia Comoro, hafoin partisipa
workshop konaba Armas Kimikas, Tersa (22/09/2015).
Julio
Hornay informa mos Hermenegildo da Cruz hafoin hetan ezonerasaun husi Polisia
Sientifiku Investigasaun Kriminal nudar Direktur Nasional PSIK, maibe nia
haknar-an hikas mai iha Instituisaun Polisia Nasional Timor Leste (PNTL)
hanesan ofisiais superior.
“Klaru,
nia ba iha nebá nia ofisial efetivu ida que Governu nomeia nia para kaer PSIK,
maibe depois de iha mudansa de troka direktur PSIK klaru nia fila fali mai
Instituisaun,”afirma Hornay.
Julio
Hornay fundamenta liutan, fila hikas mai Instituisaun PNTL nudar ofisiais
superior. Maibe, sei haree ninia kolokasaun ba iha ne’ebe depois de Komando sei
haree karta husi ministeriu kompetente sei haruka ba Ministru Interior depois
sei haruka mai komando para hatene kontiudu karta ne’e mak bele hatene lolos.
Hatan
mos konaba Hermenegildo da Cruz iha momentu neba nia parte tenke obdese ba iha
parte ida ne’ebe Ministeriu Justisa (MJ) ou Komando Polisia nian, Julio Hornay
hatete, tempu neba hala’o funsaun nudar direktur PSIK iha MJ nia okos klaru que
nia tenke kumpri ba MJ.
“Nudar
Diretur PSIK, ami labele komanda nia tanba nia iha Ministeriu nia okos entaun
Ministeriu ida ne’e mak nia lealaldade kumpri ordem iha neba, agora kestaun
seida mak tenke hasai nia troka fali depois mak ami atende didiak, mak foin
esplika ba iha publiku,”Komisariu Julio Hornay haktuir.
PCIK
Komete Irigularidade Grave
Nune’e
mos, Prokurador Jeral Repúblika, José Ximenes, hateten, Direktur Nasional
Polisia Sentifika Investigasaun Kriminal, Hermenegildo da Cruz espulsa husi nia
funsaun tanba komete irigularidade grave.
“Ha’u
rona informasaun katak nia hetan espulsa husi nia funsaun tanba irigularidade
ne’ebe mak grave nia halo,”afirma Prokurador Jeral Repúblika, José Ximenes.
Portantu
sala barak mak nia halo akumula ke afeita ba normalijasaun instituisaun ninian,
entaun Konselhu superior PCIC ninian iha reniaun 9/9 deside hasai
nia husi kargu ida ne’e.
Bainhira
husu Governu hasai Direktur PCIC tanba tauk PCIK atu dekobre membru balun
involve iha kazu grave ruma ba MP.
Jose
Ximenes reponde, orgaun Policia sira la halo investigasaun, ne’e so Prokurador
mak halo investigasaun, maibe Policia partisipa deit.
“Porque
hau komesa hare nia komentario dehan halo ona investigasaun haruka ona mai iha
Prokurador Geral, iha ne’ebe mak nia haruka kazu ruma mai,”dehan Jose Ximenes.
Se’e
sai hanesan orgaun Policia criminal, sai Policia ne’ebe mak atu halo
investigasaun, labele halo fali politiku. Labele ba tu’urt iha posisaun ba halo
fali politiku.
Iha
parte seluk, Jose Ximenes informa mos kona-ba ferias judisial nian
ne’ebe mak determina ona ne’ebe mak oras ne’e dadauk komesa halao fali
aktividade.
‘Ita
aporveita informa ba Presidente kona-ba servisu balun MP ninian relativamente
esforsu PGR ninian rekoperasaun aktivus ke durante Janeiro 2015 to mai fulan
septembro ne’e rekoperasaun krimi ne’e laos krimi korupsaun deit, ne’ebe ita
organiza oinsa ba krimi em geral,”dehan Jose Ximenes.
Krimi
lalulintas ne’ebe mak iha Dili durante ne’e pelumenus iha kazu lubuk mak MP
kodena lori ba Tribunal purvola selu 6 mil ital ida na iha riguido sira nia
involvimentu.
Iha
kazu balun tenki indiminiza lejadu pur izemplu, iha$1ital mil ke MP lori ba
tribunal kondena para indiminiza ba lejadus sira. Nune’e iha mos
indiminija ba Estadu iha pur volta 21 mil ital hanesan.
Pur
izemplu hanesan jogu illegal sira ne’ebe mak iha lori ba iha MP depois Tribunal
balun konsege hetan kondenasaun I kondenasaun alende kumpri pena obriga nia fo
indiminiza ba Estadu ba osan ne’ebe mak Policia ho MP halo aprensaun balida iha
Tribunal ikus mai afavor iha Estadu pur volta 21 mil hanesan ne’e.
“Total
rekoperasaun to 6 mezes ita bele dehan trijentus korenta ital
mil,”dehan Jose Ximenes. nes/eus/avi
Jornal
Nacional