Bispu
Diocese Díli, Dom Virgílio do Carmo da Silva, SDB haklaken iha homília ba misa
enseramentu tinan laran luak ka mizericórdia ne’ebé monu iha dia 13 de Novembru
2016, husu ba sarani sira hotu atu iha laran luak hanesan Aman Maromak iha
lalehan ne’ebé laran luak.
“Padre,
Madre no sarani doben sira, laran luak ba hanesan imi nia aman iha lelehan
ne’ebé laran luak. Iha penúltimu Domingu tuir kalendáriu liturjia nian fó
hanoin mai ita konaba tempu nia rohan, fins du tempu, wainhira no oinsa mak
mundu ne’e atu termina sertamente ita laiha ideia konaba ida ne’e, tamba mundu
ne’e iha nia hun sei iha duni nia rohan maibé ita seidauk hatene oinsa no
bainhira. Importante liu mai ita ohin hakarak fó hanoin mai ita katak, ita mós
tama iha kritériu ida ne’e, iha tempu ida ne’e nia laran momentu ida atu ita
hanoin konaba ita nia rohan mós,”haklaken Dom Virgílio do Carmo, Domingu
(13/11), iha Paróquia Imaculada da Conceição de Nossa Senhora, Catedral, Díli
hodi taka tinan mizericódia.
Amu
Bispu Diocese Díli ne’e haktuir, Amu Papa proklama tinan ida ne’e (2016)
nu’udar tinan Santo laran luak, presizamente hakarak fó hanoin ba ema hotu
katak, atu ema ho moris ne’ebé badak, ne’ebé iha hun, iha rohan no moris ne’ebé
temporáriu no la’os eterna, presiza hakonu nafatin ho Na’i Maromak nia grasa.
“Ohin
Kreda lokal hotu iha mundu rai klaran halibur atu taka porta Santa, odamatan
Igreja lokal sira, Katedral sira ne’ebé iha tinan ida ne’e sai sinal ba Maromak
nia laran luak nian. Tan ne’e momentu ida atu ita agradese ba Maromak ba tempu
extraordináriu grasa nian no laran luak nian ida ne’e, extraordinária basá
sarani barak ne’ebé kleur ona dook, lakon tiha ona esperansa iha moris, hetan
hikas kbi’it, korajen atu sente katak Maromak mós hadomi ha’u,”Dom Virgílio
esplika.
“Agradese
ba domin Maromak ninian ne’ebé buka tuir sira ne’ebé lakon, simu hikas sira
ne’ebé fila kotuk, kura fali kanek sira uluk nian, fó hikas moris ba sira
ne’ebé mate tamba sala, loron ida ita hotu iha loron ida ne’e atu dehan ba
Maromak, obrigadu Na’i,”Amu Bispu hodi sarani sira nia naran agradese ba
Maromak laran luak ne’ebé haraik ona perdaun no grasa ba ema hotu.
Amu
Bispu Diocese Díli ne’e hatutan katak, São Lukas iha nia evanjellu aprezenta
konaba vizaun Apokaliptiku ne’ebé Jesus hahu koalia konaba templu Jerusalem,
templu Herodes nian, hafutar ho buat furak oi-oin hanesan haktuir iha
evanjellu. Jerusalem mak halo Judeu sira sente orgullu tamba Nia sai sentru ba
Judeu sira nia moris, templu mós simboliza Maromak nia prezensa iha sira nia
leet.
“Haree
sira nia hanoin no arogánsia Jesus dehan ba sira katak, imi admira ho buat sira
ne’e hotu, maibé tempu sei mai iha ne’ebé sei laiha fatuk ida hamrik hela, buat
hotu sei rahun, sira hotu fihir Jesus ho admirasaun boot. Buat ne’ebé Jesus
koalia absolutamente sai los, tinan 40 de’it depois Jesus koalia, liafuan hirak
ne’e sai tuir duni hanesan ne’e,”esplika Amu Bispu.
“Wainhira
mosu sinal hirak ne’e ema sei dehan Mesias besik ona, tempu to’o ona, nune’e
mós karik ema haree funu, revolusaun, dezastre, hamlaha, rai nakdoko maibé buat
hirak ne’e halo ema hanoin katak tempu nia rohan besik ona, ida ne’e la’os
tempu ne’ebé ita hein. Nune’e mós balun fali haree ne’e hanesan Maromak nia
hirus hasoru ema, maibé ita nia Maromak la’os hanesan ne’e, ida ne’e mak ita
esperiénsia iha tinan laran luak ne’e. Tuir Amu Papa Maromak nia naran mak
laran sadia, Maromak nia naran mak perdaun, Maromak nia laran mak ida ne’ebé la
hatene hirus,”haktuir Amu Bispu Virgílio.
Dom
Virgílio hatutan, ba eskolante sira Jesus dehan, molok buat hirak ne’e mosu ema
sei duni no persege sira no sei saran sira ba Sinagoga, ba kadeia. Sei lori
sira ba hasoru liurai no Govenador tamba Jesus nia naran. No ida ne’e nu’udar
tempu no oportunidade ba sira atu fó sasin konaba Jesus.
“Momentu
sira hanesan ne’e la’os konsidera hanesan fali fonte tauk no ansiedade ninian,
maibé oportunidade atu fó sasin konaba Maromak nia reinu, visaun Jesus ninian
konaba ita ema nia moris. Nune’e keta laran susar, keta ansi saida mak imi sei
koalia no oinsa mak imi sei komporta iha tempu persegisaun nian, imi lalika
prepara imi nia an atu defende, tamba ha’u mak sei tau liafuan no matenek atu o
koalia hasoru sira,”esplika Amu Bispu konaba promesa ne’ebé Jesus dehan ba
eskolante sira wainhira iha tempu persegisaun nian.
Tuir
Bispu Diocese Díli, difikuldade boot liu ba sarani sira ohin loron mak sira nia
família rasik, belun no viziñu ne’ebé la simu sira, susar duni ba sira atu
defende katak, sira nia moris fundamenta iha verdade, domin no justisa.
“Ida
ne’e sei tau mós iha ita nia kabaas no neon, sei hetan desafiu barak, maibé
keta haluha Jesus nia liafuan ne’ebé dehan, ida ne’ebé hakarak tuir Ha’u kaer
nia krús no mai tuir Ha’u. keta laran susar hanesan balun hanoin, saida mak sei
mosu wainhira ensera tiha tinan laran luak? Taka tiha odamatan mizericórdia
nian ita sei esperiénsia nafatin Maromak nia laran luak? Jesus nia mensajem
ne’e klaru no mós los mai ita, hamrik metin basá ikus mai imi mak sei manan,
ida ne’e simplesmente la’os promesa utopia, ne’e hatudu katak ikus mai verdade,
domin no justisa sei prevalese,”haktuir Dom Virgílio.
“Se
mak la kuda lebele sohi, buat hirak ne’ebé foin ita dehan hela, habadak ho
liafuan ne’ebé ohin ita rona husi primeira leitura, Malaquias wainhira to’o iha
nia tempu, sei iha notisia sira todan no a’at ba sira ne’ebé buka moris ba nia
an rasik, buka nia interese no sakrifika ema seluk ba ninia moris, sira sei
harahun hotu no sei la husik buatida, sira la kari nune’e mós sei la sohi, sira
rasik hun atu sira nia moris la’o ba Maromak no Maromak sei husik sira la’o
hanesan ne’e. Maibé ba sira ne’ebé fundamenta sira nia moris hodi fiel ba
verdade no pasa sira nia moris hodi servi nai Maromak de’it sei la kole
saugati,”fundamenta Dom Virgílio.
Dom
Virgílio esplika, durante tinan ida ne’e, sarani sira konsege deskobre katak
Maromak ida ne’e nia naran mak Maromak laran luak, laran sadia, hasoru malu ho
Maromak sai wé matan ksolok nian ba sira. Durante tinan ida ne’e nia laran
sarani ida-idak deskobre fila fali duni Maromak nia diak iha sira nia moris.
“Ne’eduni,
oinsa mak ita bele hadia ita nia an nafatin wainhira Maromak sei bolu ita, ita
la presiza moris iha tauk no ansiedade konaba ita nia futuru, preokupa ho buat
ne’ebé prezente ninian, hanesan ohin São Paulo koalia mai ita iha segunda
leitura ba sarani sira iha Tesalónika, husu sira atu halo sira nia serbisu,
lori sira nia kna’ar didiak no hatudu responsabilidade ba malu.
“Ita
taka tinan Jubileu, maibé Maromak nia fuan la tak mai ita. São Paulo dehan, iha
Jesus Kristu nia naran ami husu no bolu ema hotu atu hala’o sira nia serbisu
nonok hodi manan ai-han ruma ba sira, ida ne’e konsellu ne’ebé ita mós presiza
tuir, fiar nain ne’ebé los, Kristu mak nafatin sentru iha ita nia moris, ita
hotu bolu atu deskobre Nia iha buat hotu, iha ema ida-idak, iha fatin hotu-hotu,
liu-liu iha ita nia esperiénsia moris nian. Tinan laran luak ha’u deskobre fila
fali katak, ha’u nia Maromak nia laran sadia, laran luak no ha’u deskobre katak
Maromak nia laran luak mai ha’u rohan laek,”fundamenta Bispu Diocese Díli.
“Ne’eduni,
saida mak sei hela mai ha’u, no saida mak ha’u sei halo los? Sai laran luak,
katak hatene hatudu ezemplu ne’ebé diak, liu-liu ba sira ne’ebé kiik. La’os ho
eskandálu oi-oin hodi halo ema monu ba sala, hahu husi ita nia familia daet
to’o ita nia sosiedade,”haktuir Amu Bispu.
Dom
Virgílio hatutan, sai laran luak katak, buka atu apresia no hadaet buat ne’ebé
diak ba malu no la’os lori no bobar lia ba malu. Buka atu tulun malu wainhira
iha maluk ruma la’o sala dalan no la’os trata malu no hatún malu de’it. Sai
laran luak katak, hatene fó perdaun nune’e mós simu perdaun ba malu.
“Sai
laran luak katak loke matan ba o nia maluk ne’ebé iha o nia sorin no la’os
indeferente. Madre Teresa dehan, oinsa mak o bele dehan sai laran luak hanesan
Aman ne’ebé ha’u la haree, sé ha’u taka ha’u matan ba ida ne’ebé ha’u haree?
ha’u kaer no ha’u moris hamutuk lor-loron?,”esplika Amu Bispu Virgílio konaba
sentidu laran luak nian ne’ebé ema presiza prátika iha moris lor-loron.
Ne’eduni,
Amu Bispu Virgílio konvida sarani sira hotu atu kontinua transforma família,
serbisu fatin no pais ida ne’e hanesan laboratóriu Maromak nia mizericórdia
ninian. Papa Amu iha nia mensajem ikus ba sarani sira katak, Maromak nia
mizericórdia la exklui ema ida katak, ema hotu, tantu kiik, boot, katuas
ka ferik, dezafia sarani sira atu laran luak no nakloke ba ema seluk nia
presiza, liu-liu sira ne’ebé kiak no laiha ema atu tau matan.
“Ita
ne’ebé esperiénsia ona domin, ita ida ne’ebé durante tinan ida ne’e esperiénsia
Maromak nia laran sadia, hola parte ona iha Nia planu salvasaun nian, iha nia
laran luak Maromak bolu ema hotu-hotu, feto no mane atu hola parte iha família
ida ne’e, atu harii mundu ida ne’ebé iha justisa, solidariedade no paz, ohin
Nia haruka ita hotu ba fatin hotu. Maluk doben sira, koko tiha Maromak nia
laran luak mai ita ida-idak, ita mós tenki sai portador no portadora konaba
mizericórdia de Deus no ida ne’ebé importante liu mai ita mak tenki sente mós
katak, Maromak bolu ita ba konversaun ne’ebé kontinua, la’os dehan katak,
durante tinan mizericórdia ita halo peregrinasaun, ita konfesa ona entaun hein
tan tinan 50 tuir mai kuandu Amu Papa fó tan tinan laran luak dala ida mak ita
aproveita tan fila fali.
“Maibé
ha’u hanoin ida ne’e oportunidade diak tinan ida ne’e nian hamanas, motiva no
purifika ita hotu ninia dezeju no hakarak atu buka Maromak no kontinua koko
Maromak nia diak lor-loron iha ita nia moris. Ne’eduni mensajem mai ita mak
ne’e, ba no sai laran luak ba iha ita nia família, serbisu fatin no iha ita nia
rain,”termina Amu Bispu Virgílio iha nia lia menon ba sarani sira atu kontinua
hatudu laran ba ema hotu iha fatin hotu.
Tuir
observasaun JN-Diário, misa enseramentu ba tinan laran luak ne’ebé monu iha 13
de Novembru i prezide husi Dom Virgílio do Carmo da Silva, hetan partisipasaun
diak husi sarani sira iha Paróquia Díli laran no inklui mós sarani balun ne’ebé
mai husi Paróquia sira iha Distritu, funsionáriu Governu balun no grupu
katergória balun.ías
Lee
liu iha TA