FUMA-HEMU TUA HAMOSU TBC

Doutor Klinika Bairo Pite, Daniel Murphy husu ba povu Timor-Leste atu hapara fuma sigaru no hemu tua, tanba husi fuma no hemu ne’e maka halo infeksaun pulmaun no to’o ikus hamosu moras Tuberkuloze (TBC) ne’ebe nia tratamentu intensivu bele to’o fulan ualu (8).

“Ha’u la dun dekor moras Tubercoluze C ne’e nia numeru ho detalladu ne’ebe kompostu husi labarik nain hira, ema bo’ot no katuas nain hira, hau ladun dekor. Maibé moras ne’e maioria  kona ba joven sira mak barak liu-liu ho idade tinan 12 ba leten, tanba nia impaktu husi fuma no hemu tua maka’as,”hatete Daniel Murphy ba JN-Diário iha nia servisu fatin Bairo Pite Tersa (19/4).

Daniel  esplika, moras Tubercoluze mos bele kona ba labarik sira ne’ebe ho idade tinan Ida to’o tinan lima, tanba nia impaktu inan aman ka maun alin ne’ebe mak hetan ona moras TBC iha familia uma laran bele hadaet lalais ba labarik sira, nune’e mos ba ema sira ne’ebe mak hela hamutuk ho nia familia.

Sintomas ba moras TBC ne’e mak bainhira ema ne’ebe mak  mear ho kaben tasak semana rua ona ne’e, bele ba lalais sentru saude ka klinika sira ne’ebe mak besik hodi konsulta ho Doutor, tanba ne’e bele hetan ona moras TBC.

“Ha’u dehan ba ema kiik ka ema bot ka joven sira banhira senti mear lapara diak liu ba fasilidade saude koalia ho dotor sira hodi koko mear tasak  labele hein deit to’o grave ka mear ho ran tiha ona mak foin bele ba halo konsulta,”esplika Daniel.

Daniel dehan tan, bainhira ema ne’ebe mak sofre moras TBC nia hemu aimoruk lor-loron durante fulan 8 ne’e bele pasa, maibe bainhira pasiente ida mak hemu aimoruk la tuir regras nia moras sei ladiak.

Nia esplika liu tan, iha klinika Bairu Pite mos iha departamentu analista ka laboratórium hodi koko ba pasiente sira nia kaben tasak hodi identifika moras saida deit liu-liu moras TBC.

“Prosesu analista laboratorium ba kaben tasak sira ne’e, bainhira pasiente hetan ona sintomas mear ho kaben tasak no mear ho kaben tasak ne’ebe kahur ho ran, klinika ne’e bele oferese fatin kaben tasak nian hodi lori ba uma atu iha dadersan antes matabisu mear ho depois matabisu mear tau iha fatin ne’ebe mak klinika ne’e oferese nune’e bele lori ba iha dadersan ne’e kedas hodi halo teste iha laboratórium hodi hatene rezultadu teste laboratorium katak, pozitivu ka negativu,”dehan Daniel.

Daniel mos haktuir, pasiente sira ne’ebe sofre moras Tubercoluze mak ho kondisaun grave liu, klinika Bairo pite sei transfere sira ba iha fatin tramentu Tibar.car

Jornal Nacional