ONG LH Husu Deputadus Foun Fo Prioridade Ba Lei Anti Korupsaun

Organizasaun local La’o Hamutuk (LH) husu ba Meja Parlamentu IV legislatura atu fo prioridade, hodi diskute uluk leis principal sira ne’ebe lakonsege aprova iha III legislatura hanesan lei anti korupsaun.

Peskizador organizasuan La’o Hamutuk (LH) Juvinal Diaz hateten esbosu lei anti korupsaun ne’e importante no nesesario tebes atu fo prioridade iha inisio legislasaun ida ne’e, tanba lei ne’e kleur ona maibe seidauk hetan aprovasaun. 

“Lei anti korupsaun tenke sai lei ida ne’ebe diskute primeiru hodi ajuda servisu Komisaun Anti Korupsaun (KAK) no salva finansas publiku, ami hanoin ne’e mak importante,” nia hateten hafoin partisipa serimonia tomada de pose MP foun iha Parlamentu.

Alende ne’e, nia mos husu ba membru parlamentu IV legislatura labele sai fali stempel ba planu governu nian, maibe tenke pro-ativu hodi bele halo balansu ba iha desizaun politika sira.

Nia dehan, ho nune’e politika no programa sira governu nian fo duni benefisio ba povu liu–liu hasai povu husi mukit ba moris diak.

Nia mos esperansa, katak governu foun ne’ebe sei forma iha tempu badak tenke mai ho planu ida ne’ebe koresponde ba iha povu nia moris. 

Atu hasai povu husi mukit ba moris diak tuir mehi ne’ebe luta nian sira iha, nia dehan governu foun tenke fo prioridade ba setor edukasaun, saude, agrikultura, bee moos, kriasaun kampu servisu, uma ba povu nune’e povu bele sente moris dignu duke investe iha projetu bo’ot ne’ebe nia retornu labele justifika no povu la hetan benefisio. 

Iha parte seluk, Prezidente Camara Comersio Industria Timor –Leste (CCI-TL) Oscar Lima husu meja parlamentu foun bele hadia fali leis balun ne’ebe la fo benefisio ba iha setor privado nasional sira. 

Nia dehan, lei rua ne’ebe parlamentu foun tenke hadia mak hanesan lei aprovisionamentu no lei pre-kualifikasaun ne’ebe iha artigu balun sei soke malu hela, entaun presiza halo harmonizasaun.

“Ami sei halo aprosimasaun ba parlamentu nasional ida ne’e atu haree fila fali no ami mos hato’o ona preokupasaun ida ne’e ba prezidente da republika, hau espera lei rua ne’e bele halo sai ida deit hodi fo vantagen ba setor privado nasional,” nia hateten. 

Nia mos espera ho parlamentu no governu foun ida ne’e, bele konsidera mos preokupasaun setor privado nasional nian atu bele dezenvolve aan diak liu tan hodi asegura minimu 30% ou 40% ekonomia iha rai laran. 

Atu kria kampu servisu ba joven sira iha rai laran, nia dehan setor privado sira presiza apoiu husi governu atu sai forte liu tan hodi kontribui ba iha rezolve problema sira iha rai laran.

Enkuantu, Prezidente sesante e atual membru parlamentu husi Bankada CNRT Aderito Hugo konsidera korupsaun hanesan moras bo’ot iha mundu ne’e presiza prosedimentu klaru no vontade politika atu luta kontra korupasaun. 

Nia dehan, korupsaun la’os deit osan miloens ne’ebe sai husi kofre estado, maibe bele mos hanesan menus estrada, falta bee mos, ospitais no seluk tan ne’ebe bele muda komunidade sira nia vida.

“Fundamental ba administrasaun publika tenke iha prosedimentu klaru, promove politika transparansia ne’ebe bele akompania no fiskaliza no luta la hotu kontra korupsaun,” nia hateten. 

Nia dehan, meja III legislasaun konsege estabelese komisaun eventual ne’ebe reprezenta husi partidu politiku sira halo reforma administrativa iha Parlamentu Nasional.

Nia hatutan, sira hamosu mos mekanismu foun ba jestasaun tranferensia no revisaun servisu parlamentar nian atu prepara servi deputado no sidadaun sira ho diak liu tan. 

Nia hateten, liu husi esforsu ne’ebe iha meja parlamentu hamutuk ho bankada partidu politiku sira konsege aprova ona planu estrategiku nasional parlamentu nian 2017-2022, ne’ebe atu dezenvolve parlamentu ida ne’ebe dinamiku, transparente, nakloke ba ema hotu nia partisipasaun. 

Alende ne’e, meja III legislasaun mos konsege kria relasaun no kooperasaun bilateral ho parlamentu husi nasaun sira seluk liu husi rede parlamentar ne’ebe iha. 

Iha parte seluk, komunidade Euzebio da Silva hateten atu mehi ida ne’e sai realidade, governu tenke investe maka’as iha setor edukasaun atu bele hadia kualidade rekursu humanu hodi bele kompete ho nasaun membru seluk ba oportunidade servisu sira ne’ebe iha. 

“Sai membru ba ASEAN iha vantagen ba Timor oan, tanba iha oportunidade servisu iha nasaun membru sira seluk, maibe problema ba ita mak ne’e ita nia forsa laboral iha kapasidade no abilidade atu kompete iha oportunidade sira ne’e,” nia hateten. 

Nia sujere, ba estado atu labele ansi, maibe la’o neineik hodi bele realiza mehi ida ne’e no adesaun ne’e fo duni benefisio ba iha povu Timor –Leste.

Paulina Quintão | The Dili Weekly