Hapara hikas negosiasaun dame iha Mosambike lahó deklarasaun ikus

Mediadór internasionál ba negosiasaun dame iha Mosambike, hahú fila hikas ba sira-rain lahó deklarasaun ikus, hafoin halo tiha diálogu, dehan xefe delegasaun Renamo, partidu opozisaun bot nian, ba Lusa. 

“Sira fila fali tiha ona ba sira-nia nasaun. Ha’u sei lahatene, karik sira sei fila hikas iha janeiru”, hateten José Manteigas, ne’ebé duun Governu mosambikanu “lafó importánsia ba prosesu hotu, hodi hadook ka hasa’I mediadór sira hosi grupu ne’ebé sei kompostu hodi elabora dokumentu foun kona-ba desentralizasaun.

Iha kada siklu negosiasaun ho durasaun semana tolu, mediadór sira fó sai pronunsiamentu ikus, molok hapara diálogu. Ne’ebé laakontese iha faze ne’e, hahú iha 14-novembru no hakotu lahó fó sai informasaun kona-ba enkontru horisehik nian, hodi hafahe parte hotu.

Loron 07 fulan dezembru xefe delegasaun Governu, Jacinto Veloso, hateten durante enkontru hosi komisaun mista, iha Maputu, katak grupu foun ne’e sei tenke “fleksíbel”, kiik no kompetente” no sai hanesan responsável ba elaborasaun dokumentu ho “folozofia no prinsípiu sira ne’ebé tenke hetan observasaun ba elaborasaun lei, kona-ba desentralizasaun, hodi ikus mai sei haruka ba Parlamentu.

Ba xefe delegasaun Resistência Nacional Moçambicana (Renamo), desizaun Governu nian ne’e, maka muda ona rumu hosi prossesu governu no fó ameasa ba serbisu ne’ebé komisaun mista hala’o durante fulan hirak ikus ne’e.

“Atu iha ona entendimentu entre ami, maybe delegasaun Governu nian, haree fali ba kotuk”, hateten xefe delegasaun Renamo, ne’ebé hein atu iha “senso di’ak” hosi parte ekipa mandatada hosi Prezidente mosambikanu nian, Filipe Nyusi.

Pontu kona-ba desentralizasaun mosu bainhira partidu opozisaun bot, ukun provinsia neen, hafoin manan eleisaun jerál iha 2014.

Iha inísiu prosesu negosiasaun, hatudu ona subkomisaun ba negosiasaun hothotu, atu elabora pakote lejislativu, ne’ebé hosi pontu avaliasaun, maka sei atu analiza karik iha revizaun konstitusionál.

Iha fulan outubru, bazeia ba prosesu ne’e, ekipa mediasaun internasionál aprezenta ona proposta ho “prinsipiu kona-ba desentralizasaun nian” no halo ona diskusaun kona-ba dokumentu refere, durante sesaun komisaun mista nian.

Mediadór sira, koko atu armoniza dokumentu ne’e ba pozisaun parte rua nian, maibe lakonsege kumpri prazu ne’ebé determina ona nia submisaun Asembleia Repúblika, ne’ebé sei to’o iha fulan novembru ninia rohan.

Alémde ezijénsia hosi Renamo ne’ebé ukun provinsia neen ho sesasaun imediata ba konfrontu, ajenda hosi prosesu negosiasaun nian mos, integra despartidarizasaun hosi Forsa Defeza no Seguransa, inklui ba polisia ho serbisu informasaun Estadu, no dezarmamentu hosi brasu aramadu Renamo ho ninia reintegrasaun ba vida sivil.

Rejiaun sentru Mosambike sai hanesan fatin konflitu entre brasu armada hosi partidu opozisaun ho Forsa Defeza no Seguransa nian sira, alende duun malu na’ok no oho dirijente hosi parte rua nian.

Renamo duun Frente de Libertação de Moçambique (Frelimo) halo ligasaun ba eleisaun 2014, hodi halo partidu refere ukun durante tinan 40 resin.

Autoridade mosambikana sira fó sala ba Renamo, relasiona ho atake hasoru ema sivil nomós na’ok ema iha parte sentru nasaun nian, hodi tenke tau eskoltu militár.

SAPO TL ho Lusa