Hahú julgamentu iha Timor-Leste ba australianu ida tanba konsumu kanabis

Australianu ida ne'ebé iha prizaun preventivu no hetan akuzasaun ba tráfiku ho konsumu droga nian hahú hetan julgamentu iha loron-kinta ne'e iha Tribunal Díli, iha kazu ne'ebé hanesan estranjeiru dahuluk ne'ebé maka hetan julgamentu tanba krimi sira hanesan ne'e iha Timor-Leste.

Tony Crean tama iha prizaun preventivu dezde 31 Janeiru, akuzadu ba tráfiku no konsumu droga tanba deskonfia iha ai-horis lima hosi kanabis nian no hafoin Tribunal Rekursu aumenta medida koasaun nian.

Sesaun loron-kinta nian, marka ho interogatóriu hosi grupu juís sira, hosi Ministériu Públiku no Defeza, refere de'it ba krimi konsumu nian, ho Crean nega katak nia la fahe kanabis.

Duarte Tilman, juís ne'ebé prezidi grupu juís nian, marka ona audiénsia seluk ba loron-kinta, tempu ne'ebé sei rona sasin sira no bele halo revizaun ba medida koasaun nian, liuliu bainhira konfirma katak hanesan de'it krimi konsumu nian.

Iha momentu kaer Crean sei uza hela, iha Timor-Leste, lei indonéziu nian kontra droga no iha fulan-Fevereiru maka foin hala'o lejislasaun dahuluk timoroan nian kona-ba asuntu ne'e.

Konstituisaun defini katak iha kazu hosi lei substitutivu sira tenki aplika ida ne'ebé maka fó vantajen liu ba arguidu.

Lei foun determina katak iha kazu sira hosi konsumu ilegal sei fó kastigu to'o tinan ida ka multa ida to'o loron 120, defini katak iha kazu hosi konsumidor okazional sira, bele hetan dispensaun hosi kastigu.

Durante audiénsia loron-kinta ne'e, juís sira husu beibeik ba Crean kona-ba sirkunstánsia sira ne'ebé maka nia konsumi ai-horis sira, liuliu esplikasaun katak karik fuma ai-tahan kanabis nian tanba stress maka'as ne'ebé nia iha.

Sidadaun australianu nega ona akuzasaun sira, hodi esplika katak transplanta de'it ba vazu sira ai-horis sira ne'ebé hahú boot arbiru iha nia rai no laiha efeitu ruma bainhira nia koko hodi fuma dala ida ai-horis ne'e.

Nia admiti katak nia moris laboral iha Timor-Leste ne'ebé serbisu "oras 12 no 13 loron ida, iha loron hitu semana ida" halo nia ladún iha tempu hodi bele relaxa no nia le ona katak "kanabis iha funsaun medisinal sira".

"Laiha efeitu ruma bainhira ha'u esperimenta. Ha'u mós la hatene nia kuantidade hodi uza", nia afirma.

Defeza hatete katak Crean iha reasaun ho intensaun loloos, muda de'it ai-horis sira ba vazu sira bainhira hahú moris arbiru iha nia rai laran no, durante prosesu tomak, nia kolabora nafatin ho justisa.

Iha tempu hanesan nia insisti ona iha teze katak uza de'it kanabis tanba stress ne'ebé nia hasoru iha nia moris pesoal no profisional no tanba haree informasaun ne'ebé hatete katak ai-horis ne'e iha funsaun medisinal nian.

Ministériu Públiku aponta ona katak Crean hatene saida maka nia halo, katak ai-horis sira hanesan ilegal no nia hatene katak halo hela krimi ida.

Iha fulan-Marsu, Ministériu Públiku akuza formal ona sidadaun australianu tanba tráfiku ho konsumu droga nian.

Testu hosi akuzasaun hatete ona katak kazu mosu hafoin kesar ida hosi sidadaun australianu nia viziñu sira ne'ebé hatete katak nia iha ai-horis sira ne'ebé hanesan narkótiku nian iha vazu sira iha nia propriedade.

Antes, Crean aplika ona medida koasaun nian hosi Termu Identidade no Rezidénsia (TIR) no aprezentasaun periódiku semana ida dala rua, prende tiha nia pasaporte no nia labele sai hosi nasaun.

Iha fulan-Janeiru nia rohan, Tribunal Rekursu muda ona medida koasaun nian, fó nomeasaun ba rekursu ida ne'ebé aprezenta hosi Ministériu Públiku, ne'ebé la konkorda ho medida ne'ebé aplika antes hosi Tribunal Díli no defende ona prizaun preventivu.

Hafoin audiénsia loron-kinta ne'e, Crean fila ba Prizaun Bekora hodi kumpri prizaun preventivu.

SAPO TL ho Lusa