FALINTIL KUMPRI MISAUN TULUN TL BA UKUN-AN

Fundador istoriku Timor Leste (TL), Rogerio Tiago Lobato, hatete, Falintil realiza duni nia misaun istoriku hodi tulun Timor Leste ba ukun rasik a’an.

“Ha’u sentimentu orgulhu bo’ot  tanba Falintil realiza  duni ninia misaun istoriku tulun povu Timor Leste atu ukun ninian,”esplika Rogerio Tiago Lobato ba jornalista, iha Kuartel Jeral F-FDTL, wainhira hato’o ninia sentimentu ba komemorasaun loron Falintil ba dala 41 Sabadu (20/08/2016).

Rogerio Lobato hatutan, misaun Falintil  ne’ebe maka importante, misaun  ne’ebe maka nia halao ho sakrifisiu barak, liu husi difikuldade barak, maibe konsege realiza duni, portantu  ne’e asaun orgulhu bo’ot ida.

“Ba ami sira  ne’ebe maka hari ai hun ba forsa  ne’e maka ha’u nia liafuan  ne’ebe maka ha’u hato,”dehan Rogerio Lobato.

Bainhira kona-ba partisipasaun Veteranus  Falintil sira iha seremonia refere oinsa? Rogerio Lobato hatan, tinan-tinan seremonia komemorasaun ne’e sempre halo muda fatin-fatin, tinan liu ba ne’e halo iha Tasitolu ema barak bele ba asiste. Komo  iha tinan ne’e halao iha Kuartel Jeral  fatin ladun barak.

“Maibe de seremonia ida ne’e ami  iha tuku 12 ami halo konsentrasaun eis militares   ne’ebe maka  iha tinan 1975  hamutuk ho ha’u adere ba Fretilin iha Kuartel  Jeneral Taibesse,portantu imi bele mosu iha ne’eba hare’e koalia ho sira hatene Falintil nia hun ne’e saida, se maka hari ne’e importante, labele rona deit ha’u, ha’u ne’e hanesan Komandante, ema barak hamutuk ho ha’u hari forsa ne’e iha 1975,”dehan Rogerio Lobato.

Iha parte seluk Veteranus Andre da Costa Belo ‘L-4’  hateten, senti komemorasaun loron Falintil 20 Agostu  bad ala 41 ida  importante.

“Ba ami  ne’ebe maka Falintil   nune’e mos ba jerasaun foun. Baa mi kontente tanba ami nia loron desteke ami nia maluk barak mate  iha ailaran nudar Falintil povu tomak mate iha ailaran, maibe ho sira nia sakrefiuu no mate maka  ita hetan independensia ida ne’e,”dehan L-4.

Nia dehan, ba jerasaun foun tenki partisipa foin maka sira hatene, kona-ba saida maka Falintil sira halo deste tempu rejistensia ninian.

“Ami hakarak hateten  katak, 20 Agostu loron  ne’ebe maka hari Falintil, primeiru dia 15 Agostu  iha Aisermu Aileu,  komesa lideransa fundador sira komesa diskuti ona depois dia 20 Agostu ne’e sai loron ne’ebe maka importante ba  Falintil,”dehan L-4.

Iha parte seluk Oan mane  Sauodozu Sub Xefi  Estadu Maior FALINTIL, David Alex  ‘Daitula’ Alex Daitula Junior, senti laran tristi oituan haree seremonia komemorasaun ne’e la hanesan seremonia tinan uluk, partisipasaun familia martiris sira,Veteranus sira, povu  ne’ebe maka fo nia vida ba rai ida ne’e ninia partisipasaun minimu tebes.

“Ha’u so hare’e deit autoridade nasaun sira maka partisipa iha seremonia ida ne’e, depois hare’e  ita ninia populasaun ne’ebe maka fo nia vida ba rai ida ne’e, liu-liu Falintil, martire  oan kiak sira ladun iha ne’e halo ha’u tristi oituan,”dehan Alex Daitula Junior.

Nune’e mos iha seremonia ne’e, nia hato mos ninia lamentasaun kona-ba Prezidente Parlamentu Nacional (PN), Aderito Hugo ninia diskursu ke sai F-FDTL ninia frakeza iha.

“Ha’u tristi oituan maka Prezidente PN koloka ninia a’an hanesan Komandante Supremu hodi mai esplika fali ita ninia forsa defesa ninia frakeza iha  seremonia ida ne’e. Seremonia ida  ita hatene katak prejensa husi nasaun hotu  iha ne’e,   se ita hanesan autoridade  Estadu maka  fo sai fali  ita ninia forsa ninia komportamentu ninia atetude ba nasaun seluk  ne’e ita koalia kona-ba segredu nasaun maka oinsa,”lamenta Alex Daitula Junior.

Nia dehan, forsa ninia problema  ne’e lolos ne’e ninia Jeneral ho Ministru Defesa maka hare’e aplika lei interna ba forsa ninia forsa  ne’ebe maka ohin  hatudu sira nia komportamentu ne’ebe maka sira halo kontra ho lei sira  ne’ebe maka  iha forsa.

“Mas laos   ita ba fo sai fali forsa ninia komportamentu nia atetude  iha seremonia ida ne’e ba publiku,  liu-liu ba bainka sira  ne’ebe maka  ita konvida mai  ninia prezensa iha ne’e. Tanba ne’e ha’u husu dala ida tan Prezidente PN hatene ninia funsaun,  hatene ninia kna’ar  no tenki defende ninia soberanu ida ne’e nia segredu hanesan Estadu ida nasaun ida labele promove fali ba nasaun seluk atu ita nia frakeza nasaun ida ne’e,”dehan Alex Daitula Junior.

Lu-Olo: Falintil forsa tahan rezistensia

Nune’e mos, Prezidente Partidu Fretilin, Francisco Guterres ‘Lu-Olo’  hateten, Falintil Forsa  ne’ebe maka bele tahan rejistensia durante 24 anus to’o hetan independensia total.

“Loron  20 Agostu hanesan ita hotu hatene loron ne’ebe maka kona-ba kriasaun   das Falintil forsa armadas de livertasaun  Timor Leste ninian husi Komite Centra Fretilin ninian iha tinan 1975, forsa  ne’ebe maka bele tahan rejistensia durante 24 anus too hetan indepensia total,”esplika Lu-Olo, ba jornalista iha Kuartel Jeral F-FDTL,  hafoin partisipa tiha seremonia komemorasaun loron Falintil bad ala 41 Sabdu (20/08/2016).

Lu-Olo dehan, biar nai husik hela nia kolega sira nia kompañero de luta sira barak maka mate  iha funu ida ne’e.

“Ne’ebe  ohin ita halibur fali iha ne’e para atu halo reflesaun. Ba ha’u hanesan halo reflesaun fila fali ba kotuk hodi bele  fo memoria nafatin ba luta livertasaun   ne’ebe maka Falintil sira kaer, transimi mos ne’e ba jerasaun foun sira katak,  funu ida ne’e mai husi sakrefisiu sira nian  ne’e maka ohin loron  ita bele  hetan independensia ida ne’e, nune’e joventude sira mos bele hakat ba oin hatene nafatin ninia istoria,”dehan Lu-Olo.

Kona-ba dezenvolviementu Forsa armadas ninianwainhira transforsa husi Falintil ba F-FDTL? Lu-Olo hatan,  iha  kooperasaun barak  teb-tebes  ne’ebe  forsa sira simu husi pais seluk, husi Portugal, Australia, Malaisia, Indonesia no nasaun seluk tan atu nune’e instituisaun ne’e ba oin sai diak liu tan.

“Ha’u nia hanoin  pesoal diak liu F-FDTL kontinia ho kooperasaun atu nune’e bele sai forsa  ne’ebe maka sai professional liu  ba futuru.   Agora professional ona, maibe hadia diak liu tan iha kadar ramu  ida, ramu de ezersitu ninian, ramu marina ninian, forsa trestre ninian, se presiza aban bairua bele  iha mos forsa aero ninian bele ida ne’e hotu, maibe Timor Leste aprezenta ninia geografika ne’e oin seluk,”dehan Lu-Olo.avi   

Jornal Nacional