Estabelese Prizaun Ema Moras Mental

DILI - Ema neebe moras mental bainhira halo krime tama iha prizaun, labele tau hamutuk ho ema normal, tanba sira nia kondisaun la seguru. Maibe too agora, seidauk estabelese prizaun ida atu bele tau ema hirak nee.

Ita seidauk iha prizaun ba ema anomania sira, mas polisia bele halo prevensaun no ema neebe besik haree bele halo prevensaun, atu labele kontinua asaun ba krime nee. Ohin loron Timor seidauk estabelese prizaun ba ema moras mental sira. Tuir lei hateten katak,  tribunal sei la konsidera aktus no asaun neebe ema moras mental komete, la konsidera nia nee halo krime tanba nia moras metal,” hateten Advogadu Privadu Ruben iha Tribunal Distrital Dili, Kuarta, (11/10/2017).

Nia sublina tan, iha artigu 21 no 4 hateten, bainhira nia rasik mak provoka problema, liu husi teste atu bele justifika nia nee moras mental duni ka lae. Ezemplu bolu ema peritu pesikologia nian, fo teste atu bele hatene lolos nia nee moras mental duni ka lae, keta halo moras nee mosu ba nia aan bainhira nia komete krime ruma.

Nunee too ohin loron, orgaun tribunal sira, prokurador, defensor no advogadu seidauk diskuti atu estabelese prizaun ba ema moras mental sira. Presiza mos kria dekretu ida, atu bele dekreta liu husi prezidente husi parlamentu atu bele estabelese prizaun.

No konstituisaun rasik mos la hateten kria prizaun ba ema moras mental, mas iha deit mak prizaun neebe tau ema atu eduka sira sai diak ba sidadaun Timor leste. No seidauk hatene lolos programa husi governu nian apoiu atu estabelese prizaun ba ema moras mental ka lae, se bele halo alteresaun ba artigu ruma atu bele estabelese prizaun nee.

Nia afirma tan, governu foun neebe iha, bele hamenus polemika iha sistema judicial atu hamenus dadur sira, liu liu ba krime neebe akontese, tanba krime sira nee komete husi ema barak.

Iha fatin seluk, Defensor Publiko Sergio Hornai hateten, Ema nee komete krime maibe moras mental, tenke tau iha fatin ketak, atu labele afeita ba iha ema normal sira.

Ema neebe labele simu responsabilidade kriminal tanba hahalok neebe nia halo. Nia iha fatin propriu tenke tau nia nee moras mental.  Por ezemplu hanesan iha Laclubar ema neebe moras mental, tenke tau iha fatin ketak, labele hamutuk iha prizaun bele afeita ba nia aan rasik no mos ba iha prizioneiru sira seluk,” dehan Sergio.

Hornai dehan, ema moras mental labele tau hamutuk ho ema normal, nee hanesan lisaun ida atu tau prekupasaun katak, iha fatin propriu ba ema neebe mak moras mental. No governu liu husi ministeriu justisa hanoin ona atu bele instala fatin sira nee, atu bele tau ema hirak neebe komete krime ho kondisaun moras mental.

Nunee fatin kompletu ona, sei hare nia kuantidade numeru hira, ema nain hira mak servisu iha neeba, no ema hirak mak halo atendementu, sei halo kalkulu lolos atu labele halo desgastu ba orsamentu.

Alende nee, Akademika UNTL Martinha Mendonsa relata tan, presiza kria duni fatin ida ketak, atu bele tau ema neebe moras mental, tanba sira nia hanoin la hanesan ho ema normal. Ministru justisa foun tau matan ba prizoneru sira, kolabora ho orgaun justisa atu bele, responde ba prekupasaun neebe sira hasoru. 

Terezinha De Deus | Suara Timor Lorosae