DILI, (TATOLI) – Koordenadora
Unidade Planeamentu, Monitorizasaun no Avaliasaun (UPMA), Brigída Soares,
hatete molok Timor-Leste aprezenta rezultadu implementasaun Objetivu
Dezenvolvimentu Sustentável (ODS) iha Nova Iorke, jullu tinan ne’e, presiza
akomoda uluk opiniaun hotu.
“Ita reativa fila fali grupu
traballu ne’ebé mak uluk iha ona atu hetan koordenasaun ne’ebé mak di’ak entre
entidade hothotu, sosiedade sivíl, parseiru dezenvolvimentu sira, nune’e bele
akomoda hothotu nia opiniaun”, hateten Brigída Soares ba ajénsia TATOLI iha
edifísiu Ministériu Negósiu Estranjeiru no Kooperasaun (MNEK), Praia dos
Coqueiros, lorokraik ne’e hafoin enkontru membru grupu traballu
preparasaun relatóriu ODS.
Kriasaun grupu traballu ne’e
kumpre ba fundamentu legál hanesan rezolusaun governu nú. 34/2015, loron 23 setembru
no inisialmente estabelese husi primeiru-ministru altura ne’ebá liuhusi despaxu
nú. 038/2015/XII/PM, loron 24 dezembru.
Brigída Soares dehan enkontru
faze daruak ne’e ho inísiu iha segunda, loron hirak ba kotuk diskusaun membru
toka ajenda tolu hanesan regulamentu interna, ne’ebé fó sai hotu ona, hein hela
despaxu ofisiál husi Primeiru-ministru.
Segundu mak grupu traballu sei
haree opsaun saida mak bele serve hodi lori ba Konsellu-ministru sobre proposta
ne’ebé mak atu lori ba relata, kolesaun dadus sira ne’ebé tuir mai presiza atu
halo hodi kompleta relatóriu ne’e.
“Entaun iha opsaun tolu ne’ebé
mak iha, opsaun ida mak ita fó (ODS), númeru tuir faze roteiru implementasaun
ne’e rasik. Iha ne’ebá foku númeru 2,3,4,5,6 no 9. Ida ne’e mak ita atu
relata”, dehan Koordenadora.
ODS númeru 2 mak eradika hamlaha,
3 ne’e saúde no bem-estar, 4 ne’e edukasaun ho kualidade, 5 ne’e igualidade
jéneru, 6 ne’e bee moos no saneamentu no 9 ne’e mak indústria, inovasaun no
infrastrutura.
Brigída Soares hatutan
opsaun segundu fokus ba ODS lima ne’ebé atu relata, ODS númeru 17 ne’e kompletu.
“Entaun ida ne’e, grupu traballu diskute hamutuk, nune’e bainhira iha ona
konsensu, lori ba aprezenta iha Konsellu-ministru”.
Nia akresenta nu’udar ekipa
tékinku sira prepara informasaun hothotu. Depois nivel polítiku, hein atu foti
desizaun para serbisu kolesaun dadus ne’e bele la’o.
“Entaun ida ne’e mak progresu
ne’ebé ba dadaun ne’e halo, segunda-feira iha tiha ona reuniaun hodi introduz,
iha segunda reuniaun ne’ebé agora dadauk halo ne’e foku liubà oinsá mak hohotu
hetan konsensu opsaun ida ne’ebé mak atu ba aprezenta iha Konsellu-ministru”,
relata Brigída Soares.
Nia mós haktuir Timor-Leste
adopta ODS ne’e iha 2015, ho rezolusaun husi Parlamentu Nasionál (PN) nomós
despasu governu nian liuhusi Primeiru-ministru. Nune’e, estabelese grupu
traballu hodi halo alineamentu, entre Planu Estratèjiku Dezenvolvimentu
Nasionál (PEDN) ho ODS ne’ebé mak Timor-Leste adopta.
“2015 to’o 2016 grupu traballu
serbisu barak ona i iha ne’ebá halo ona alineamentu hodi goal (objetivu),
target (alvu) no indikadór sira ne’ebé mak alina ho ita-nia Planu
Estratéjiku Dezenvolvimentu Nasionál. Husi rezultadu ne’ebá ita haree katak iha
indikadór SDG ne’ebé mak iha; 2022, ita alina de’it 110” , afirma.
Brígida fó razaun katak husi
indikadór ne’ebé iha Timor-Leste, nasaun ne’ebé restaura nia indepedénsia iha
2002 ne’e, la’ós Timor-Leste lakohi implementa, maibé tanba iha objetivu ka
alvu barak ne’ebé la relevante ho kontestu nasaun.
“Entaun ida ne’e, hanesan nasaun
barak ne’ebé mak hetan indepedénsia kle’ur ona, dezenvolvimentu la’o dook loos
ona, i iha indikadór balun mak relevante. Maibé ita adapta de’it ida ne’ebé mak
konserta ka relevante ho ita-nia kontestu nasaun ninian”, esklarese.
Nia mós haktuir tan grupu
traballu tékniku durante ne’e iha ona no paradu de’it mak iha sétimu governu
konstitusionál. Maske nune’e agora reativaf fali, atu iha preparasaun relatóriu
ne’ebé mak agora dadauk atu lori ba Nova Iorke ne’e bele prepara ho didi’ak no
inkluzivu; la husik hela ema ida iha kotuk.
Koordenadora katak tan antes
aprezenta iha fulan-jullu, sei aprezenta uluk relatóriu ida ho lia-fuan 700 iha
fulan-maiu.
“Sei haruka tuir e-mail ba
Nova Iorke i depois relatóriu ne’e kompletu sei haruka iha fulan jullu,
aprezentasaun ne’ebé sei reprezenta husi governu iha ne’ebá”.
Tanba ne’e, molok Timor-Leste
aprezenta, reuniaun grupu traballu, sira fahe ona serbisu entre membru sira,
ne’ebé mai husi liña ministeriál, no deside ona katak SEKOMS (Sekretáriu Estadu
Komunikasaun Sosiál) mak sei lidera mídia sira no oinsá bele prodús video ho
durasaun minute lima hodi aprezenta, maske nune’e ho kooperasaun ministeriál
la’ós SEKOMS mesak.
“SEKOMS sei serbisu hamutuk ho
mídia tomak ne’ebé mak eziste iha Timor-Leste hodi bele iha konsensu iha
opiniaun hodi bele iha rezultadu maizumenus proposta saida mak ita halo iha
ne’ebá”.
Koordenadora Interina Grupu
Traballu, Brigída Soares akresenta kampaña nivel nasionál ba implementasaun ODS
iha Timor-Leste la’ós governu de’it maibé komponente hotu iha sosiedade.
“La’ós de’it governu mak
responsavel maibé hanesan babain temi; doadór sira, parseiru dezenvolvimentu
ne’ebé mak hola parte iha ne’e; sosiedade sìvil, akadémiku, igreja, setór
privadu, hothotu hola parte atu fó kontribuisaun ba implementasaun ida ne’e”,
katak.
Jornalista: Rafy Belo | Editora:
Rita Almeida
Imajen: Grupu servisu
interministeriál, ohin realiza enkontru preparasaun relatóriu implementasaun
ODS ba Nova Iorke iha fulan-jullu tinan ne’e. sorumutu ne’e hala’ao iha
edifísiu MNEK, Praia dos Coqueiros. Imajen Egas Cristovão
Sem comentários:
Enviar um comentário