Numeru Feto Iha Vida Negosio Sei Ki’ik

Feto Timor-Leste barak mak hahu involve aan ona iha vida negosiu hodi kontribui hadia ekonomia familia inklui nasuan nian, maibe numeru ne’ebe iha sei ki’ik tebes.

Embaixadora Emprezaria Feto Mundial iha Timor, Kathleen Gonçalves hateten feto sira hasoru dezafiu lubuk ida inklui asesu finanseiru no konesementu sai bareira ba feto atu hakat ba oin.

“Maluk feto sira iha boa vontade, badinas no iha planu negosio ne’ebe diak maibe orsamentu laiha atu sira la’o,” nia hateten hafoin partisipa iha lansamentu semana empoderamentu feto empreendedora iha Parlamentu Nasional. 

Nia hateten, feto emprezaria sira hala’o negosio iha area oi-oin, hanesan iha area konstrusaun, kulinaria, fashion, turismu iklui iha karpintario no seluk tan.
Nia hateten, iha tinan (2016) ne’e Asosiasaun Emprezaria FetoTimor-Leste (AEFTL) simu karta husi organizasaun emprezaria feto mundial, husu atu Timor mos bele selebra loron mundial emprezaria feto ne’ebe monu iha dia 19 fulan Novembru. 

Nia dehan, pela primeira vez Timor-Leste selebra loron ida ne’e, ho nia objetivu atu fo oportunidade ba ema hotu atu diskute no haree hamutuk oportunidades, dezafius, planu, programas no orsamentu hodi apoia no hakbi’it feto emprezaria sira iha rai laran no mundu. 

Buat ne’ebe grupo emprezaria feto sira atu halo, mak nia dehan estabelese rede mundial emprezaria feto no fo kapasitasaun ba emprezaria feto ki’ik sira kona ba jestaun atu hakbi’it sira la’o ba oin. 

Nia informa, total emprezaria feto ne’ebe registu iha AEFTL hamutuk nain 83 no balun seidauk registu liu –liu sira ne’ebe iha area remotas. 

Nia mos, husu ba governu atu kria kondisaun ne’ebe diak hodi hakbi’it feto sira iha vida ekonomia, tau fundus espesifiku atu apoiu feto emprezaria sira la’o ba oin. 

Iha tinan 2015, governu deside halo reforma ba instituisaun governu no deside transforma Sekretariadu Estado ba Promosaun Igualidade (SEPI) ba Sekretariadu Estado Apoiu Sosio Ekonomia Feto (SEM) ne’ebe ho nia knar espesifiku ida mak hakbi’it ekonomia feto no hala’o dezigualidade iha rai laran. 

Atu hakbi’it ekonomia feto, iha tinan 2015 governu hasai deklarasaun ida hanaran deklarasaun Maubise ne’ebe husu ministerio relevantes atu hakbi’it feto iha vida negosio liu husi planu programa ministerio nian. 

Entretantu Sekretaria Estado (SEM), Veneranda Lemos rekonese katak numeru feto iha vida negosio sei ki’ik, entaun governu estabelese politika ida klaru hodi hakbi’it feto iha vida ekonomia intermus kapasitasaun no fundus. 

Nia dehan, hahu tinan 2008-2014 governu liu husi SEPI fo fundus ba grupos feto 399 hodi hahu negosio maibe barak mak failha tanba problema jestaun. 

“Feto emprezaria sira, imi tenke fo atensaun ba imi nia servisu atu ita bele lori ita nia povu sai husi susar no mukit, hodi nune’e ita nia heroina sira nia mehi labele monu le’et deit,” enkoraja.

Nia dehan, atu redus numeru violensia kontra feto no dezigualidade iha familia no sosiedade, entidades hotu tenke servisu hamutuk hodi hakbi’it feto atu feto bele iha ekonomia rasik.

The Dili Weekly – Paulina Quintão