Polísia
Sientífika Investigasaun Kriminál (PCIC) timor-oan nian, sei halo investigasaun
kona-ba pájina ida iha internet ne’ebé halo krítika maka’as kontra lideransa
polítika iha rai laran no investigasaun ne’e halo bazeia ba pedidu Governu
nian, tuir konfirmasaun hosi diretór nasionál instituisaun ba Lusa.
Hermenegildo
da Cruz dehan katak, nia rasik fó autorizasaun ba ninia investigadór sira hodi
hala’o “investigasaun klean kona-ba website Timor Ha’u Nian Doben”, pájina web
ne’ebé ezisti desde 2010 no iha tinan hirak ikus ne’e sai hanesan web fó dalan
atu ema halo krítika kontra Governu.
“Bazeia ba investigasaun ne’ebé, ami identifika katak website ne’e iha objetivu atu provoka, fó sai informasaun provokativa nomós atu kria situasaun ne’ebé hatauk, hodi kria instabilidade. Fó sai informasaun nomós ataka kontra autoridade Estadu nomós hasoru lideransa istórika iha ita-ninia nasaun”, dehan.
Investigasaun ne’e hala’o bainhira Governu prepara ona saida maka atu defini lei “hodi regula media on-line ilegál sira”, hanesan foin daudaun sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál, Nélio Isaac esplika ba imprensa.
"PCIC iha kbi’it no iha autoridade hodi investiga violasaun kona-ba korespondénsia ka telekomunikasaun iha rede komunikasaun sosiál”, dehan diretór PCIC, hodi refere ba artigu 6.º hosi dekretu lei ne’ebé kria PCIC.
Tuir esplikasaun hosi Hermenegildo da Cruz, hala’o investigasaun ne’e “hodi identifika oinsá maka autór ida de’it hosi website ne’e bele uza naran oioin” nomós buka hatene “fatin ne’ebé nia uza website, liu-liu iha Timor-Leste, Melbourne-Austrália, ho Kalifórnia, Estadus Unidus”.
Husu kona-ba investigasaun ne’e, bele determina limitasaun ba liberdade espresaun, diretór PCIC dehan katak ida ne’e sei defini iha lei foun foun kontra siberkrimi ne’ebé prepara daudaun.
“Tanba ne’e ami presija lei kona-ba siberkrimi ida ne’ebé envolve mós na’ok identidade ka krimi seluk, inklui fó sai informasaun ne’ebé provoka ka kria ajitasaun ho instabilidade. PCIC iha kompeténsia ati investiga ida ne’e”, dehan, hodi esplika katak pájina hirak ne’e hosi nasaun seluk ka la’os iha Timor-Leste, tanba ne’e maka PCIC sei atua “ho kolaborasaun hosi autoridade nasaun seluk”.
“Oras ne’e daudaun PCIC hahú halo investigasaun ba website refere no akompaña mos komunikasaun iha Timor-Leste, atu nune’e bele identifika website ne’ebé iha intensaun atu provoka, inklui rede sira ne’ebé uza ID falsu, bosok ka brankeamentu kapitál”, dehan, no hatutan katak informasaun ne’ebé PCIC hetan sei haruka ba iha prokuradór jerál, José Ximenes.
Husu atu fó komentáriu kona-ba investigasaun ne’e, Zizi Pedruco, responsável ida mós hosi Timor Ha’u Nian Doben dehan ba Lusa katak Austrália hakfodak ho investigasaun ne’e, tanba konsidera nu’udar hahalok intimidasaun.
“Karik sira hakarak ha’u ne’e se bele husu ba primeiru ministru ka governante sese de’it. Sira balun uza ami-ninia pájina hodi fó benefísiu ba sira-aan. Ladifisil atu identifika ha’u ne’e se”, dehan.
“Ha’u sente ida ne’e nu’udar kampaña intimidasaun ida, atu ami nonok, maibé mo’e, tanba foin daudaun ne’e, ita maka fó sai ba indonézia atu halo hanesan ne’e kontra timor-oan sira”, dehan.
Dehan katak Timor-Leste laiha “opozisaun kredível”, esplika tan katak informasaun hirak ne’ebé fó sai mai hosi fonte oioin no la’os proteje Governu.
“Sente katak ami sei lapublika somente salva de’it Governu? Ami iha prova, dokumentu hothotu, nonok la’os opsaun ida”, nia kestiona.
Timor-Leste hanesan nasaun ida ne’ebé rede sosiál, liu-liu facebook nomós plataforma komunikasaun hanesan whatsapp, espalla barak liu iha munisípiu hothotu, hosi asesu internet.
Ne’e siknifika katak iha asesu ne’ebé fasil liu ba internet duké orgaun komunikasaun sosiál konvensionál, tanba ne’e maka rede sosiál ka plataforma seluk sai hanesan espasu importante hodi hala’o diálogu no debate, inklui polítika.
Ida ne’e hanesan mós tendénsia komun ida ba rejiaun, maski Indonézia nasaun dahaat iha mundu ne’ebé ninia utilizadór facebook (liu milloens 60,3), hafoin Estadus Unidus, India no Brazil.
SAPO TL ho Lusa
“Bazeia ba investigasaun ne’ebé, ami identifika katak website ne’e iha objetivu atu provoka, fó sai informasaun provokativa nomós atu kria situasaun ne’ebé hatauk, hodi kria instabilidade. Fó sai informasaun nomós ataka kontra autoridade Estadu nomós hasoru lideransa istórika iha ita-ninia nasaun”, dehan.
Investigasaun ne’e hala’o bainhira Governu prepara ona saida maka atu defini lei “hodi regula media on-line ilegál sira”, hanesan foin daudaun sekretáriu Estadu Komunikasaun Sosiál, Nélio Isaac esplika ba imprensa.
"PCIC iha kbi’it no iha autoridade hodi investiga violasaun kona-ba korespondénsia ka telekomunikasaun iha rede komunikasaun sosiál”, dehan diretór PCIC, hodi refere ba artigu 6.º hosi dekretu lei ne’ebé kria PCIC.
Tuir esplikasaun hosi Hermenegildo da Cruz, hala’o investigasaun ne’e “hodi identifika oinsá maka autór ida de’it hosi website ne’e bele uza naran oioin” nomós buka hatene “fatin ne’ebé nia uza website, liu-liu iha Timor-Leste, Melbourne-Austrália, ho Kalifórnia, Estadus Unidus”.
Husu kona-ba investigasaun ne’e, bele determina limitasaun ba liberdade espresaun, diretór PCIC dehan katak ida ne’e sei defini iha lei foun foun kontra siberkrimi ne’ebé prepara daudaun.
“Tanba ne’e ami presija lei kona-ba siberkrimi ida ne’ebé envolve mós na’ok identidade ka krimi seluk, inklui fó sai informasaun ne’ebé provoka ka kria ajitasaun ho instabilidade. PCIC iha kompeténsia ati investiga ida ne’e”, dehan, hodi esplika katak pájina hirak ne’e hosi nasaun seluk ka la’os iha Timor-Leste, tanba ne’e maka PCIC sei atua “ho kolaborasaun hosi autoridade nasaun seluk”.
“Oras ne’e daudaun PCIC hahú halo investigasaun ba website refere no akompaña mos komunikasaun iha Timor-Leste, atu nune’e bele identifika website ne’ebé iha intensaun atu provoka, inklui rede sira ne’ebé uza ID falsu, bosok ka brankeamentu kapitál”, dehan, no hatutan katak informasaun ne’ebé PCIC hetan sei haruka ba iha prokuradór jerál, José Ximenes.
Husu atu fó komentáriu kona-ba investigasaun ne’e, Zizi Pedruco, responsável ida mós hosi Timor Ha’u Nian Doben dehan ba Lusa katak Austrália hakfodak ho investigasaun ne’e, tanba konsidera nu’udar hahalok intimidasaun.
“Karik sira hakarak ha’u ne’e se bele husu ba primeiru ministru ka governante sese de’it. Sira balun uza ami-ninia pájina hodi fó benefísiu ba sira-aan. Ladifisil atu identifika ha’u ne’e se”, dehan.
“Ha’u sente ida ne’e nu’udar kampaña intimidasaun ida, atu ami nonok, maibé mo’e, tanba foin daudaun ne’e, ita maka fó sai ba indonézia atu halo hanesan ne’e kontra timor-oan sira”, dehan.
Dehan katak Timor-Leste laiha “opozisaun kredível”, esplika tan katak informasaun hirak ne’ebé fó sai mai hosi fonte oioin no la’os proteje Governu.
“Sente katak ami sei lapublika somente salva de’it Governu? Ami iha prova, dokumentu hothotu, nonok la’os opsaun ida”, nia kestiona.
Timor-Leste hanesan nasaun ida ne’ebé rede sosiál, liu-liu facebook nomós plataforma komunikasaun hanesan whatsapp, espalla barak liu iha munisípiu hothotu, hosi asesu internet.
Ne’e siknifika katak iha asesu ne’ebé fasil liu ba internet duké orgaun komunikasaun sosiál konvensionál, tanba ne’e maka rede sosiál ka plataforma seluk sai hanesan espasu importante hodi hala’o diálogu no debate, inklui polítika.
Ida ne’e hanesan mós tendénsia komun ida ba rejiaun, maski Indonézia nasaun dahaat iha mundu ne’ebé ninia utilizadór facebook (liu milloens 60,3), hafoin Estadus Unidus, India no Brazil.
SAPO TL ho Lusa
Sem comentários:
Enviar um comentário