Pasiente Husu Governu Tenke Honestu Ba Problema Falta Aimoruk

Pasientes no familia pasiente sira husu governu atu ho honestu halo deklarasaun ba publiku kona ba problema falta aimoruk iha fasilidade saude sira hotu, liu –liu Ospital Nasional Guido Valadares (HNGV), tanba pasiente duvida ho jestaun aimoruk iha rai laran.

Pasiente moras fuan, Leandro Isaac ejiji ba governu liu –liu dirijente Ministerio Saude atu iha sensibilidade hodi esplika ba povu kona ba politika nasional saude nian iha Timor–Leste, tanba povu iha direitu atu hetan informasaun ne’ebe klaru no lolos.

Nia dehan, pasiente sira ne’ebe moras espesifika hanesan fuan, stomaag kronika, rins no seluk tan nia vida hetan ameasa bo’ot, tanba pasiente sira ne’e tenke hemu aimoruk lor-loron iha vida tomak, se bainhira aimoruk laiha, ne’e ameasa ba vida.

“Kuandu ahi mate ita hotu ejiji EDTL atu avizu sai bainhira mak ahi mate, nune’e mos Ministerio Saude tenke informa ba povu aimoruk ida ne’e laiha, hein loron ida ka semana rua mai fali, la’os nonok deit ema to’o iha farmasia hateten aimoruk laiha ba sosa,” nia kestiona, iha Bidau Dili.

Nia lamenta, ema ki’ik sira barak mak sofre moras fuan la hemu aimoruk fulan hat bainhira sira mate resposta ne’ebe ospital sira iha mak distinu, tarde ona hodi taka falta problema aimoruk laiha ne’ebe rezulta ema mate.

Nia hateten, realidade hatudu momos katak povu kbi’it la’ek sira ne’ebe laiha lian, kapasidade finanseiru susar tebes, maibe ba sira ne’ebe elit iha osan sofre moras halo tratamentu ba iha rai liur.

“Diskriminasaun fo aimoruk ba ema, ema ne’ebe iha klase tertentu (amigo/as, familia) aimoruk iha, ba povu ne’ebe lian laiha, aimoruk laiha,” nia hateten.

Iha parte seluk, Diretora Ezekutivu Servisu Autonomia Medikamentus e Ekipamentus Saude (SAME), Odete Maria Belo rekuinese aimoruk ba moras espesialidade nian halo kompras tarde.

“Hau, bele deklara ami halo kompras tarde oituan ba aimoruk espesialidade nian, hakarak lakohi ita tenke simu tarde,” nia hateten iha servisu fatin Kampu Alor, Dili.

Nia hatutan, iha fator lubun ne’ebe fo influensia stok out iha armagen hanesan diagnostika iha diferente, moras diferente no jestaun tratamentu ne’ebe diferente mos entau susar atu halo kalkulasaun ba items aimoruk.

Nia informa, orsamentu tinan 2017 atu sosa aimoruk hamutuk $4.3 miloens, maibe la sufsente atu sosa aimoruk kompletu tanba ne’e SAMES husu tan orsamentu ba Primeiru Ministru ho montante 1.9 miloens hodi sosaaimoruk.

“Osan tenke sufsiente, kuatifikasaun tenke los, SAMES mos tenke loke prosesu tuir tempu ne’ebe determina hodi sukat tempu ne’ebe aimoruk to’o mai, entau prosesu siklu ne’e labele ida failha,” nia hateten.

Nia dehan, iha tinan 2016 SAMES la konsege redus stok out aimoruk tanba kuaze aimoruk 50% mak laiha, maibe tinan ida ne’e husi Janeiru to’o Junho konsege redus ona ba iha 30% items laiha, maske numeru ne’e sei aas.

Nia informa, iha kompania international lubuk ida mak manan tender hodi hatama aimoruk mai Timor –Leste, kompania sira ne’e husi Portugal, Australia, India Holanda no Indonesia.

Paulina Quintão | The Dili Weekly