Seidauk iha Pedidu Ratifika Tratadu Fronteira Marítima

DILI, (TATOLI) - Prezidente Parlamentu Nasionál, Aniceto Longuinhos Guterres Lopez hateten to’o ohin loron seidauk iha pedidu ka ezbosu ruma kona-ba rezolusaun atu ratifika tratadu Fronteira Marítima ne’ebé Timor-Leste ho Austrália asina ona iha 6 Marsu liu-ba.

“Ha’u informa ba Prezidente Repúblika katak seidauk iha pedidu ka rekerimentu ruma hosi bankada Parlamentár ruma ne’ebé husu atu halo ratifikasaun. Maski iha rekerimentu mós tenke hein hosi Governu tanba tratadu ne’e asina ho Governu, entaun ne’e kompeténsia Governu ninian atu submete mai iha Parlamentu iha prazu ne’ebé determinadu,” Aniceto hato’o informasaun ne’e ba jornalista sira iha Palásiu Prezidente Nicolau Lobato, Bairru Pité, Dili, foin lalais ne’e.

Atu vinkula Estadu Timor, tuir nia, tenke halo ratifikasaun ba tratadu tanba ne’e regra ne’ebé hatuur ona iha konstituisaun, katak, akordu hotu-hotu ho rai seluk atu kesi (vinkula) Estadu Timor ne’e tenke hetan ratifikasaun hosi Parlamentu Nasionál.

Iha enkontru ho Prezidente Parlamentu Nasionál, Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú Olo husu ba deputadu sira no povu tomak atu buka konsensu kona-ba asuntu mina no gás iha Tasi Timor.

“Xefe Estadu mós apela ba povu tomak atu lalika partidariza ka politiza asuntu ida ne’e (Tasi Timor) tanba kuandu ita partidariza signifika asuntu ida ne’e sai hanesan partidu ka grupu ida nian de’it. Ne’e loke espasu ba ema seluk atu aproveita ita nia situasaun,” Aniceto haktuir.

Antes ne’e Iha loron 26 Marsu 2018 Austrália nia Ministra Negósiu Estranjeiru Hon Julie Bishop aprezenta ona akordu estabelesimentu fronteira Marítima entre Austrália no Timor-Leste iha Parlamentu Austrália.

Nia dehan governu Australia nia akordu istóriku ho Timor-Leste, ne’ebé asina ona iha Novaiorke iha loron 6 fulan Marsu, finaliza ho ajuda husi Komisaun Konsiliasaun ONU ne’ebé independente. Austrália iha interese fundamentál ne’ebé Timor-Leste mak nasaun estavel no prósperu, no ami suporta Timor-Leste nia aspirasaun atu alkansa ninia potensiál ekonómiku.

Ministra Bishop fó sai iha ninia deklarasaun ba Parlamentu, “Ami rekoñese katak dezenvolvimentu [Greater Sunrise] partikularmente sei lori benefísiu bo’ot ba Timor-Leste. Ami sei kolabora ho Timor-Leste iha ninia servisu hamutuk ho kompañia konjuntu sira atu hetan dalan ida ne’ebé komersialmente viavel hodi dezenvolve Greater Sunrise”.

Kona-ba ratifikasaun, Austrália no Timor-Leste ida-idak sei presiza kompleta sira-nia prosesu doméstika. Austrália nia objetivu mak atu introdús projetu lei tratadu ne’e, atu bele vota husi Parlamentu iha tinan ida ne’e, hafoin revizaun tratadu husi parlamentu no ninia komisaun sira. Ami servisu haka’as an daudaun atu vigor tratadu ne’e, inklui prepara lei implementasaun, no servisu hamutuk ho Timor-Leste no kompañia sira ne’ebé servisu hela iha Tasi Timor kona-ba arranju transitional sira ne’ebé mak nesesáriu.

Jornalista: Xisto Freitas | Editór: Manuel Pinto

Imajen: Prezidente Parlamentu Nasionál, Aniceto Longuinhos Guterres Lopez. Imajen Mídia Palásiu PR.