LABELE FO INDULTU BA PRIZONEIRU NE’EBÉ KOMETE KRIME...

LABELE FO INDULTU BA PRIZONEIRU NE’EBÉ KOMETE KRIME KORUPSAUN, TRAFIKU DROGA NO HOMOSIDU AGRAVADU TANBA BELE FO AMIASA BA SISTEMA JUSTISA IHA TIMOR LESTE

Abel Amaral *, opiniaun

Hanesan ita hotu akompnha, iha loron hirak liu ba ita nia nai Ministru Justisa fo sai iha media katak, iha tempu besik ministeriu justisa sei fo lista naran prizoneiru balu ba ita nia nai Prezidente Repulika atu fo indultu iha loron 20 de Maiu 2019 tanba rasaun ema hirak ne’e priense ona rekejitu balu no mos tanba razaun umana.

Hau hanoin atu hetan indultu ne’e direitus humanus ida mos maibe karik prizoneiru ne’ebé maka seidauk hetan indultu mos parte ida direitu nian mos. Fo Indultu ka perdaun  ba prizoneiru sira ne’e kompetensia Prezidente da Repúplika nian ne’ebé hakarek iha konstitusaun RDTL artigu 85 alinea (i) hateten rona tuir Guvernu atu fo perdaun ka hamenus kastigu. Hau hanoin buat ne’ebé Nai ministru Justisa foti ne’e mos lasalah tanba ida ne’e ninia kompetensia maibe prosesa no desizaun sei iha Presidente republika nian liman. Molok nai president simu lista naran prizoneiru hodi fo indultu, hau hanesan sidadaun ida  hakarak fo hau nia hanoin  ba orgaun soberania sira liu-liu Nai prezidente nomos  Guvernu atu hare didiak lista naran prizoneiru hirak ne’e atu nune’e labele prejudika ita nia sistema justisa.

Relasiona ho asuntu indultu ne’ebé dadaun ne’e publika akompanha, hau pesoal husu ba nai Prezidente da Repúplika molok fo indultu ba prizoneiru sira ne’ebé mak nai ministru Justisa hasae ba, atu hare didiak, karik iha naran prizoneir ne’ebé komete krime ekstraordinariu hanesaun krime korupsaun, diak liu lalika fo lai indultu tanba bele prejudika ita nia sistema justisa rasik. Aleinde ne’e, pesoal ne’ebé maka komete krime korupsaun ne’e la’os pesoal babain tanba ema hirak ne’e antes ne’e iha poder tantu poder politiku nomos poder ekonomika. Razaun seluk mos, ita hotu dadaun ne’e luta hasoru krime korupsaun no luta ne’e seidauk hatudu sinhal signifikativu tanba autor krime korupsaun balu sempre hases an husi prosesa justisa. Maibe ne’e hau nia hanoin pesoal no desizaun hotu depende nai Prezidente da Repúblika nia liman.

Tuir fali mai nafatin fo hanoin ba nai Prezidente da Repúplika atu hare mos lista naran hirak ne’e, liu-liu prizoneiru sira ne’ebé involve krime trafiku droga no krime homosidu agravadu atu labele fo indultu lai tanba timor leste la aplika pena morte no pena perpetua. Nune’e pena ne’ebé tribunal hatun ba prizoneiru sira ne’ebé involve iha krime trafiku droga no homosidu agravadu ne’e tenke kompre tuir pena nia durasaun lolos. Atu nune’e, trafikante droga husi nasaun seluk ka timor oan sira ne’ebé involve iha atividade trafiku droga bele hatene katak Timor Leste sei la tolere koalker aktus trafiku droga. Seluktan nomos estadu labele hamamar ema sira ne’ebé hasai ema seluk nia vida tuir ninia hakarak. Maka ne’e deit obrigadu e bem hajam.

Autor: Abel Amaral

Alumni Universidade da Paz –UNPAZ, fakuldade Direitu

servisu iha Fundasaun Mahein

Email: maunabut762003@yahoo.com