AMANTE EJIJI REFORMA FFTL

AMANTE (Hadomi Bola) Timor Leste (TL) Tersa feira (9/6) ejiji atu halo reforma ba estrutura Federasaun Futebol Timor Leste (FFTL), tanba konsidera iha mafiozu iha FFTL nia laran.

Ejijénsia ne’e, hato’o liu husi asaun pasífika ne’ebé mak organiza husi AMANTE iha edifísiu FFTL Xanana Sportin Center, Kampo Demokrasia Dili.

Ejijénsia AMANTE ne’e mosu tanba relasiona ho kazu deskonfia Diretór Téknika FFTL no Team Manajer selesaun nasionál Timor Leste iha SEA Games, Orlando Mendes no eis treinadór Moises simu subornu hodi konspira halakon Timor-Leste iha jogus futebol kontra Malaysia iha SEA Games 2015, nune’e mós iha indikasaun korupsaun, diskriminasaun no mós dezenvolvimentu desportu liu-liu iha área futebola nian lala’o, hanesan liga lala’o.

Asaun pasífika ne’ebé mak tuir planu sei hala’o durante loron lima (5), iha resintu edifísiu FFTL Xanana Sportin Center nia oin ne’e, partisipa husi estudantes, universitáriu sira, juventudi no mós familia husi Moises.

Iha primeiru dia, manifestantes alénde halo orasi, lori mós spanduk ne’ebé hakerek ho liafuan sira “Abaixo Mafiozu Sira Iha FFTL Nia Laran, Ami Lakon Fiar Ba Direjentes FFTL”, no selu-seluk tan.

Prezidenti AMANTE José de Carvalho husu ba FFTL, tenki disolve ka reforma estrutura FFTL agora kedas, tanba iha estrutura FFTL nia laran ne’e balun nakonu ho mafiozu nu’udar traidor ba nasaun rai doben ida ne’e, hodi bele salva talentu futebolista Timorense ho kredibilidade nasaun Timor Leste (TL) nian.

“Ami laiha ambisaun atu ba tur iha estrutura FFTL, maibé tenki hanoin futuru ba labarik sira no nasaun ninia nune’e tenki halo lós”, José de Carvalho hateten.

José de Carvalho haklaken katak, ho haraik-an husu ba Vise Prezidenti FFTL Osório Florindo, tenki hasai mafiozu traidor sira ne’ebé mak iha federasaun nia laran, tanba fa’an nasaun TL nia dignidade ho osan $ 15 mil.

“Ha’u iha esperiensia iha federasaun nia laran, ha’u la nega sé federasaun dezafia ha’u, ha’u prontu ba hatán. Tanba saida mak ha’u sai husi federasaun, ha’u sai la’os tanba ambisaun, maibé ha’u nia hakarak futebol, jogadór nia direitu ne’e tenkiser tau aas”, José de Carvalho hateten.

Prezidenti AMANTE ne’e fundamenta katak, membrus FFTL sira goza demais ona, tanba wanhira sai ba joga iha rai liur, kada membru hetan osan $ 4-5 mil, maibé jogador sira kuitadu dala ruma hetan de’it $ 200. N

“Ne’e diskriminasaun bo’ot ida mak akontese ba ita nia jogador sira”, hateten José Carvalho.

José de Carvalho akresenta katak, tuir loloos fatin FFTL ne’e, fatin ida ne’ebé mak atu eduka joven sira ne’ebé mak hakarak saiduni futebolista, maibé realidade akontese ne’e FFTL sai fali fatin bosokten no atu hanorin aat fali ba juventudi sira.

“Ami nu’udar Timoroan ami mós hanoin Sr. Orlando, maibé nia tenki responsabiliza ba ninia hahalok. Ami husu nafatin ba investigasaun tenki la’o ho klean, tanba la’os Orlando ho Moises de’it mak iha ne’ebá”, José de Carvalho hateten.

Iha fatin hanesan Vise Prezidenti AMANTE, Inocéncio Xavier hateten katak, TL ukun-an ne’e, la’os ema tau bandeira RDTL iha bandeiza maka haruka Prezidenti Repúblika ka lideransa ba simu de’it, maibé ukun-an ne’e sosa ho isin, ruin ho ran. Maibé ohin loron ema ne’ebé goza iha instituisaun Estadu nian hodi halo kaixaun bo’ot ba nasaun ida ne’e.

“Sé ita hotu nia familia, inan-aman, mate ba rai ida doben ida ne’e, ita labele husik espasu ba hahalok ida ne’e, atu implika ita nia kakutak hodi fa’an ita nia rai no trai ita nia nasaun”, Inocéncio Xavier fundamenta.

“Timor Leste ukun rasik-an tiha ona, laiha ema ida mak atu sama ita ba rai, laiha ema ida atu fa’an ita nia nasaun ho $ 15 Mil, ne’ebé tuir lolos ita nia autoridade polisiál tenki halo investigasaun no Ministériu Públiku tenki hola asaun konkreta, tanba ne’e krime nune’e labele tolera”, Inocéncio Xavier tenik tan.

Tuir Inocéncio Xavier, rai ida ne’e lulik no hatudu duni faktus ne’ebé mak durante ne’e AMANTE koalia, tanba AMANTE hadomi rai ida ne’e no hadomi juventudi Timoroan sira ne’ebé mak hakarak prátika futebol.

Inocencio Xavier mós kestiona katak, Timoroan sira dala barak fens mak Real Madrid ho Barcelona, maibé la fens ba jogador Timoroan sira rasik.

“Wanhira Real ho Barca joga, iha kapital Dili laran nakonu ho ema, maibé Timor Leste nia oan kuandu joga, hotu-hotu ba toba dukur. Tuir loloos ida ne’e labele akontese”, katak nia.

Inocéncio Xavier kestiona mós konaba, bus FFTL nian ne’ebé mak tula jogadores Timoroan sira ne’ebé tau fali fotografia Ronaldo husi klubu Real, no Mesi husi Barca. Tuir Inocéncio Xavier katak, imajen ida ne’e lajustu ba Timoroan sira, tanba kareta FFTL nian ne’e Timoroan nian, la’os Mesi ho Ronaldo nia kareta.

“Sé ita fens barcelona, fens Real, nusa mak ita la fens Dukai sira, ka Atai sira, ka Jogador Ramos nu’udar Timoroan ne’ebé famozu. Ne’e traisaun boot, la dignifika, la valoriza, la motiva ita nia jogadores Timoroan sira. Ne’e hatudu momos katak lideransa sira ne’ebé mak tur iha estrutura FFTL ne’e la presiza tur tan iha ne’ebá, maibé tenki hasai ka reforma kedas agora”, dehan Inocéncio Xavier.

Vise Prezidenti AMANTE ne’e ejiji mos, tenki hasai estiker Mesi ho Ronaldo ne’ebé taka iha kareta FFTL nian, ne’ebé mak lor-loron tula jogadores Timor oan sira, tanba ne’e la’os osan Mesi ho Ronaldo nian mak hodi ba sosa bus ne’e, maibé lori osan Estadu, Governu no povu Timor Leste nian.

“Nusa mak la tau estiker jogador Timoroan ho naran Miro Valdo ne’ebé sai top skor iha jogu Sea Games Cup no Sico Metan, João Pinto, João Brito, João Metan, Castro sira, Manuel Maudiga”, hateten Inocéncio Xavier.

“Sé ita nasionalista, sé ita hadomi motiva jogadores Timor oan sira, tau foto ema jogadores Timoroan nian. Koalia ho lian Indonesia karik “Negeri dan Bangsa ini Bukan Untuk Kita ,Tetapi Untuk Anak dan Cucu Kita”, Inocéncio Xavier tenik tan.

Iha fatin hanesan Vise Prezidenti FFTL, Osório Florindo apresia manifestasaun ne’ebé AMANTE organiza, hodi rekere konaba liga lala’o no subornu ne’ebé mak Orlando komete.

“Ami iha Federasaun Futebol Timor Leste lakohi proteje ema naokten iha FFTL inkluindu ha’u, sé de’it mak iha dadus osan Governu nian ha’u mak kaer mesmu ha’u hatene sira laiha kna’ar atu halo audit. Maibé relatóriu iha hela Sekretáriu Estadu Juventudi Desportu, sira bele ba tuir halo audit iha ne’eba, tanba tinan ida, ha’u mak kaer no tinan ida ne’e mós ha’u mak kaer. Nune’e duit metan ida mós seidauk sai konaba osan mafia ne’e”, Osório Florindo fundamenta.

Osório Florindo dehan, konaba aktus Orlando nian informa ona ba Parlamentu Nasionál, no konsidera hahalok Orlando nian ne’e, traisaun ba nasaun.

“Tanba ne’e saida mak sira husi AMANTE ho front mahasiswa sira koalia barak liu iha manifestasaun konaba buat barak la la’o ne’e ha’u agradese, maibé ha’u husu katak, sé sira iha dokumentus komprovativu ba asuntu saida de’it tenki loke”, Osório Florindo esplika.

“Ha’u mak sosa bilete ba jogadores hotu-hotu ne’ebé mak ba iha rai liur ha’u la sosa Moises nia naran la tama iha ha’u nia lista, tanba AMANTE dehan Moises hetan bilete gratuita husi FFTL, maibé ha’u mak ba sosa bilete jogadores nian, nune’e ita bele ba cek iha agen, Moises nia naran iha ne’ebá iha ka la’e”, Nia afirma.

Maski nune’e maibé Osório Florindo husu ba AMANTE atu labele jeneraliza membrus FFTL hotu mafiozu. Tanba FFTL laharuka Orlando atu simu suborn.

“Husu ba familia Orlando ho Moises atu loke husi Singapura mai to’o iha Timor Leste atu labele dehan katak, ami hotu iha FFTL nia laran mesak mafiozu ha’u la simu” Vise Prezidente FFTL Osorio Florindo la simu.

FFTL la haruka Orlando atu simu osan subornu ho montante $ 15 Mil. Karik sé de’it mak iha evidénsia katak, FFTL mak haruka Orlando simu osan subornu $ 15 Mil ne’e aprenzenta mai para ami tomak iha FFTL lalika ba tuir julgamentu maibé ami hotu ba de’it Becora. Maibé los duni FFTL mak haruka Sr. Orlando akompaiña jogadores Timor oan sira ba joga”, hateten Osório Florindo.

Konaba Kongresu FFTL nian, Osório Florindo hateten katak, kongresu ne’e sei akontese iha fulan Setembru tinan ida ne’e no sei konvoka husi Prezidenti FFTL, Francisco Kalbuadi Lay.

“Nune’e atu reforma estrutura FFTL ne’ebé mak ejiji husi AMANTE ne’e tenki liu husi kongresu iha fulan Setembru ne’e. Ne’ebé sira iha direitu atu kandidatu sira nia-an, maibé liu husi Asosiasaun, Federasaun munisípiu mak propoin sira”, hateten Osório Florindo.

Familia Moises Husu Deskulpa

Iha asaun pasífika ne’ebé mak organiza husi AMANTE, Danila Maria da Costa Moniz Calau, nu’udar Moises Natalino de Jesus nia inan, deskulpa ba povu Timor Leste (TL) relasiona ho akontesementu ne’ebé akontese ba nia oan Moises iha Singapura, tanba halo povu Timor Leste tomak laran susar no fuan moras.

“La’os ami nu’udar inan aman atu husik oan ida sai fali ba traidór ba nia rai. Ami la konsente, tanba ami hakarak hateten ami nia funu, la’os atu ba defende ba ha’u nia la’en, oan no mós ba ha’u nia familia uma laran, maibé defende povu husi munisípiu 13 no ba nasaun ne’ebé mak harii iha ruin no ran nia leten ne’e”, Danila Maria da Costa Moniz Calau hakneak hodi harohan.

Danila Maria haklaken katak, nu’udar inan ida lahanorin ninia oan atu sai traidór ba ninia nasaun no ninia povu.

“Ha’u la eduka ha’u nia oan atu halo traisaun ba nia rai, ha’u la hanorin ha’u nia oan atu halo traisaun ba nia povu, ha’u la brani atu kondena Moises ho Orlando, tanba sira na’in rua ne’e, ha’u konta ba ha’u nia oan hotu”, Danila Mari deklara.

Tanba ne’e, Danila Maria dehan, ho hakraik-an no fuan boot simu, dezastre ne’ebé oras ne’e dadaun monu ba sira na’in rua (2).

“Ita hotu fó liman ba malu hodi proteje sira atu iha prosesu ne’e iha ikus ita hotu-hotu bele haree lia lós ne’ebé sei mai, tuku iha ita ida-idak nia odamatan no sei kontente. Ha’u husu nafatin ba juventudi Timor Leste tomak, ita hotu lakon no terus no tanis mak ohin loron sei hamriik hela iha ruin sira ne’ebé mak namkari, ran sira ne’ebé mak fakar iha rai doben ne’e liu-liu, ba ha’u nia oan sira, joven sira ha’u hamriik iha ne’e, ha’u hakarak hateten ba imi hotu katak, ha’u hakarak sai inan ba imi hotu, brani hamriik iha lia lós nia leten, brani hatudu, ha’u sala tanba laiha ema ida mak iha mundu ne’e moris perfeitu, maibé ita hotu mai husi sala”, Danila Maria dala ida husu deskulpa.

Iha okaziaun ne’e, Danila Maria hateten tan, labele aproveita oportunidade ne’e hodi insulta hateten no tolok familia sira, tanba lia fuan traidór ne’ebé mak imi fó ba familia ne’e nu’udar inan ba Moises simu no hakneak ba iha rai lulik katak nia traidora.

“Karik ha’u nia oan sala, konsikuensia nia tenki simu tanba ha’u la eduka nia atu halo trai povu Timor Leste ne’e, nune’e ha’u husu ba maluk sira hotu imi nia maluk monu ona imi tenki hamutuk hodi lolo liman ba malu hodi rezolve tanba Timor ne’e ita hotu nian”, Moises nia inan Danila halerik tan.

Danila rekoñese nia oan Moises monu iha prosesu ne’e nia laran, maibé husu katak liu husi prosesu investigasaun sei hetan solusaun ne’ebé mak justu.

“Ha’u sente ha’u nia oan Moises tama hotu iha prosesu kazu ne’e, maibé ha’u dukun katak, prosesu ne’e sei halo ho klean liu no prosesu ne’e sei nakfera ho nia dikin sanak hotu hodi hafanun juventudi sira”, nia koalia ho hakilar.tos

Jornal Nacional