BAUCAU
- Kompañia Nasional Acelda ne’ebé hahu investe iha produsaun fos dala uluk iha
Timor-Leste iha tinan ne’e konsege sosa hare hamutuk tonelada 6 hodi produs
fali ba fos. Diretór Jeral no nain ba kompañia Acelda, Higinho da Costa
hateten oras ne’e dadaun kompañia Acelda konsege sosa ona hare husi
komunidade agriultor sira ham utuk tonelada 6 no kontinua buka informasaun atu
sosa nafatin hodi produs fali ba fos.
Ohin
loron kompañia ne’e konsentra uluk iha parte leste no hare ne’ebé
kompañia ne’e sosa kada kilo ho folin Centavos 40. “Tanba ita hare iha
tinan hirak liu ba, ita nia governu implementa ona programa ida ho naran povu
kuda governu sosa, maibe na realidade ninia rezultadu ne’e ladun diak I
agora ita nia governu muda fali ba loja do povu. Ita haree bazea ba
implementasaun programa ida uluk komunidade sira barak mak preokupa liu kona-ba
sira nia produtu no laiha ema ida atu sosa sira nia produtu tanba ne’e Acelda
mosu,” nia hateten ba BT foin lalais ne’e iha nia knar fatin.
Nia
dehan pasu dahuluk Acelda ho inisiativa atu kobre ba Munisipiu 4 hanesan
Baucau, Lautem, Manatutu no Vikeke atu sosa komunidade nia produtu
liu-liu hare. “Ami halo atividade ne’e hahu iha tinan2014 ate agora
2015 I ami sei kontinua nafatin sosa produtu lokal husi komunidade agrikultor
sira ne’ebé hakarak,” diretór ne’e informa. Tuir nia, katak iha tinan ne’e
(2015) sira foin sosa hare ho 6 toneladas tanba ne’e kompañia
kontinua buka informasaun kona-ba komunidade ne’ebé fa’an hare
kulit.
“Hau
husu ba komunidade agrikultor sira ne’ebé mak hakarak fa’an produtu hare mai
iha iha Kompañia Acelda no Acelda prontu atu ba sosa sira nia produtu, li-liu
iha iha Munisipiu 4 iha regiaun Leste,” nia husu. Nia hatutan, hare ne’ebé
kompañia sosa sei produs fali ba fos hodi fa’an fali ba publiku liu husi
loja ne’ebé mak estabelese ona iha Munisipiu balun ho logo Acelda
nian. “Oras ne’e dadaun ita espalha ona, maibe merkadu mak sei difikulta ba
produsaun, tanba ita nian produtu labele kompete ho produtu mai husi rai liur.
Tanba ne’e mak ita labele kompara ho produtu husi rai liur ho folin ne’ebé
agora dadaun ne’e iha, tanba folin ho dollar ne’ebé sáe makas iha nasaun
sira,”dehan nia
Preokupasaun
hirak ne’e makdurante ne’e nudar setor privadu haree katak buat hotu disiziaun
iha governu nia liman, maibe mekanismu oinsa para produtu hirak ne’e tama iha
merkadu.Director kompania ne’e afirma, nudar setor privadu labele foti desizaun
mesak, tanba buat hotu iha governu nia liman, oinsa bele haree ba produtu nia
kuantidade atu tama ba merkadu. “Ami nudar setor privadu ami mesak labele
halo buat ida sekarik buat sira ne’e hanesan ne’e, maibe tuir hau nia hanoin,
politika governu nian laos atu hapara, maibe buka planu oinsa para ita nia
produtu ne’e, bele kompete ho produtu ne’ebé mai husi rai seluk.
Selae
produtu husi rai liur bele domina iha ita nia rai laran, entaun ita nia
agrikultor sira komesa baruk atu halo servisu, ita nia to’os no natar sira
komesa husik abandona, ida ne’e mak durante ne’e tuir hau nia hanoin no haree
iha terenu,” nia dehan. Nia tennik iha Munisipiu 4, nia produtu
barak liu hanesan Munisipiu Vikeke, Manatutu, Baucau no menus liu mak iha
Lospalos. Maibe kompania mos buka esforsu an nafatin oinsa agrikultor sira
iha inisiativa rasik halo sira nia to’os no natar, hodi nune’e bele aumenta
sira nia produsaun iha rai larannia fo hanoin.
Nia
salienta tan, katak oras ne’e dadaun atu tama ba merkadu difisil liu, maibe
oinsa politika governu nian atu hare no fo motivasaun ba agrikultor sira atu
nune’e servisu makaás hodi hasáe produsaun iha rai laran. Director ne’e
esplika, tinan hirak liu ba governu implementa uluk programa ho naran povu kuda
governu sosa depois tuir fali mai implementa fali loja do povu liu husi MCIA ba
agrikultor sira katak, kada kg 1 $0,75 cent, maibe na-realidade iha area rurais
agrikultor sira kontinua hakilar, tanba sira nia produtu lafolin. Tanba
ne’e mak Kompania Acelda foti inisiativa rasik, tun iha baze, maske do’ok ka
besik iha parte leste, kompania Acelda fo presu $0,40 ba komunidade sira, tanba
kompania rasik diretamente ba sosa sira nia hare.
Dezafiu
ba kompiteisaun produtu rai laran ho rai liur
Atu
redus importasaun husi rai, tan ne’e Kompania Acelda iha ona inisiativa rasik
atu produs fos ba iha mekadu hodi compete mos ho produtu iha rai selluk maibe
tanba folin produtu importansaun baratu ida ne’e sai nudar dezafiu
ida.“Atividade nebeKompania Acelda halo mak hanesan produs fos, iha Munisipiu
Baucau I oras ne’e dadaun la’o diak, maibe ita hare ba merkadu, tanba produtu
local ne’e bele kompete ho produtu husi rai liur ka laé. Tanba ne’e ami nia
atividade hahu husi lansamentu mai to’o ohin loron laó normal hanesan bai-bain,
maibe ida ne’e depende ba konsumedor sira nia presiza.
Tanba
ita atu produs barak,tenke haree ba merkadu nia presiza hafoin ita bele produs,
tanba kada semana ida dala ida. Ita mos labele produs lor-loron, maibe ita
nia estok ne’e bebeik labele menus no labele para,” dehan director
kompania Acelda Higinho da Costa ba BT iha nia knar fatin kinta 13/08. Nia
hatete Merkadu kuandu presiza labele produs fali ton 1 ka 2, maibe tenke produs
toneladas 8, tanba tuir kapasidade makina ne’ebé mak iha.
Diretór
akresenta mos katak, fos ne’ebé mak kompania Acelda produs, oras ne’e faán iha
Loja Mateus no Sumber Laris iha Baucau, tanba loja hirak ne’e mak sai hanesan
distributor ba Acelda nian. Iha mos balun, oras ne’e faán iha loja hanesan
Lider, Dilimart, Lita Estor, Wfour no loja 88 .
“Hau
bele koalia katak, iha kompañia, ami faán kada kg noventa cinco centavus, maibe
kuandu tama ona ba iha super merkadu sira rasik mak jere ninia folin ba fos
ne’e. Tanba sira mos hakarak buka lukru uituan husi produtu ne’e,” informa
director ne’e. Nia hatete durante ne’e iha prekupasaun ba sira nia
atividade produsaun ne’e, maibe oinsa produsaun ne’e bele kompete ho produtu
sira seluk husi rai liur. (BT)
BusinessTimor – Fredy – Foto Higinho
Sem comentários:
Enviar um comentário