Justisa? Sé Maka Tauk!

Labele tauk hanoin fila ba Timor karik ema ka’er, labele tauk ida ne’e. Polítika ne’e balun tenki tama kastigu, balun tenki mate, balun tenki moris hela, balun tenki lidera estadu. Sé ita halo politika tauk mate, tauk kastigu, lalika halo polítika.

Eis lider proautonomia no atual Xefe UNTAS (Uni Timor Aswa’in), Eurico Guterres, labaruk ko’alia kona-ba rekonsiliasaun. Ba nia, rekonsiliasaun entre timoroan ho timoroan la’o nanis tiha ona. Mate ruma iha Timor-Leste, hosi ne’e [Kupaun, Timor Osidental] ba iha ne’eba. Mate ruma iha Kupaun, família hosi TL mai iha ne’e. Rekonsiliasaun la’o nanis ona. Agora, hela ita tuur hamutuk buka modelu ida ne’ebé maka di’ak liu ba povu Timor tomak.

Ho neon boot, nia hatete ko’alia rekonsiliasaun, ita labele dehan ema lable hetan kastigu. Maibé, depende tribunal hatudu evidensia/provas katak ema ne’e sala ka la’e? Maibé, rekonsiliasaun ne’e nafatin iha dalan ne’ebé los. Tuir nia hanoin katak ita rekonsiliasaun para ida ne’ebé sala ne’e labele hetan kastigu ne’e, nia sente sala karik.

“Ita mós labele tauk dehan katak ita fila bá, buatamak sira ka’er ita kastigu karik. Sé ó sala, yah, tenki kastigu ó. Rekonsiliasaun la’o nafatin. Povu ne’ebé maka hakarak fila ba nia knua ne’e nafatin la’o, ita labele ba empata fila-fali tanba de’it ita tauk tama kadeia. Ita tenki rekoñese ita nia sala. Maibé atu sala ou la sala ne’e konforme orsida iha tribunal maka desidi. Tanba ne’e, labele tauk hanoin fila ba Timor karik ema ka’er, labele tauk ida ne’e,” dehan Xefe UNTAS, Eurico Guterres ba Matadalan, Sabado (15/07/2016).

Tauk justisa? Sé maka ta’uk! Povu ne’ebé hela iha Indonezia ne’e, nia dehan, sai mutun ba interese polítika iha 1999 liu-ba.  Politika ne’e balun tenki tama kastigu, balun tenki mate, balun tenki moris hela, balun tenke lidera estadu no selu-seluk tan. Se ita halo politika tauk mate, tauk kastigu, lalika halo politika. Politika ne’e ba buat di’ak no bem komun Timor tomak la’os ba an rasik, ba grupu, la’os ba feen-oan.

“Vizita nu’udar timoroan ita labele kotu tanba de’it ida manan autonomia, natoon ida lakon autonomia, la’os hanesan ne’e.  Uluk kedan ha’u dehan sé maka manan, labele ida maka manan, ida maka lakon. Maibé se bele povu Timor tomak maka manan. Sé karik lakon mós povu timor tomak maka lakon. Kestaun balun hela iha Timor, balun mai iha Kupaun to’o agora, ne’e tanba  konsekuensi hosi polítika ne’ebé ita hili direitu idak-idak ninian. Ita nu’udar timoroan respeita malu, maibé ita nia relasaun familiar hanesan timoroan ne’e labele kotu. Maske ita diferente maibé ita nia hanoin ida de’it oinsa lori Timor ne’e ba oin,” nia dehan. (Efrem/Cassimata)

Matadalan