KRITÉRIU LA RIGOROZU, HARII PARTIDO POLITIKU HANESAN LOKE KIOS

Komunidade husi Suku Nunumogue, Postu Administrativu Fatubuilico, Munisípiu Ainaro husu ba Estadu tenki kria kritériu rigorozu ida hodi bele regula ema ne’ebé hakarak harii Partidu Polítiku (PARPOL) iha Timor Leste (TL), tanba agora dada’uk ema harii partidu hanesan halo kios ne’ebé barak liu ona iha TL.

“Ha’u husu ba Prezidenti Repúblika (PR), sé karik bele halo intervensaun atu ema labele kria partidu barak. Sé partidu barak tenki iha sumbrinha ida para sai mahon ba sira, no tenki iha kritériu rigorozu ida atu nune’e labele hamosu partidu barak hodi kria konfuzaun ba povu,” dehan komunidade Suku Nunumogue, Samuel ba PR Taur Matan Ruak liu husi diálogu komunitária ho PR Taur Matan Ruak iha Suku refere, Sesta (30/09).

Eleisaun Jerál no eleisaun Prezidénsial sei akontese iha tinan 2017, tanba ne’e PARPOL sira ne’ebé mak oras ne’e dadaun rejistadu ona iha Tribunal Rekursu ne’e mais ou menus partidu 30 ona. No partidu sira ne’ebé mak familiar ona ho povu no naran komesa mosu ona iha publiku mak hanesan, Partidu FRETILIN, CNRT, PD, Frente MUDANÇA ne’ebé oras ne’e dadaun hetan asentu iha Parlamentu, no Partidu tuan no foun sira balun mak hanesan, PLP, KHUNTO, PEP, ASDT, KOTA, UDT, PSD, PNT, PPT, PUN, PST, PMD no selu-seluk tan, ne’ebé naran seidauk mosu iha públiku.

Ho ida ne’e, Samuel hateten katak, TL ne’e nasaun ki’ik, maibé ema harii partidu hanesan loke kios.

Alénde ne’e, nia mós preokupa kona-ba eis funsionáriu sira ne’ebé mak uluk  servisu hamutuk ho UNTAET, oinsa Estadu nia haree kona-ba ida ne’e, li-liu atu valoriza netik sira.

Hatan kona-ba preokupasaun ne’e, Prezidenti Repúblika, Taur Matan Ruak hateten katak, Partidu barak ne’e, povu levanta iha fat-fatin.

“Ha’u ba fatin-fatin ema barak husu, ita uluk partidu ida de’t mak FRETILIN, maibé kuandu ita ukun-an, Forsa Aramdas hases-an husi FRETILIN hodi rekoñese katak, demokrasia ne’e, reflete partidu barak,” dehan Taur Matan Ruak.

Maibé Xefi Estadu ne’e dehan, saida mak povu  tenki halo mak, povu tenki hatene hili, tanba poder ne’e iha povu nia liman.

“Ita hili de’it ida, seluk ne’e lulun biti ba ona. Labele tauk kona-ba partidu barak ne’e, tanba desizaun ne’e iha imi nia liman. Iha 2007 imi hili partidu hat de’it, entaun seluk lulun biti. Agora ne’e partidu 30 resin, mas imi mak hatene hili,” katak Taur Matan Ruak.

Xefi Estadu ne’e dehan, povu hatene no koñese partidu sira, li-liu sira nia programa ne’e oinsa.

“Ita tenki hatene sira nia programa, no  atu aplika duni ka la’e, tanba kuandu ita hili tiha sira, ita nia destiñu tinan liman ne’e, iha sira nia liman,” katak Xefi Estadu ne’e.

Kona-ba eis funsionáriu UNTAET sira, nia aponta hela preokupasaun ida ne’e, tanba nia seidauk hatene informasaun kona-ba ida ne’e.

“Ami apresia ita bo’ot sira nia kontribuisaun ba Timor Leste, tanba servisu ho UNTAET ne’e, kontribui mós ba Estadu Timor Leste,” katak Taur Matan Ruak.

Xefi Estadu ne’e dehan, nasaun Timor Leste naran morin iha Timor Leste, tanba konsege harii ona paz, no ida ne’e mos inklui kontribuisaun ONU nian.

Partidu la’os atu halo diskriminasaun

Iha fatin hanesan, komunidade Clara Pedro Fernandes mós hateten katak, harii partidu ne’e, la’os atu halo diskriminasaun ba povu ki’ik sira. Tanba tuir Clara katak, ukun na’in sira sempre ko’alia katak, tenki unidade hodi dezenvolve rai ida ne’e ba oin, maibé realidade ukun na’in sira mak kontra fali sira nia liafuan rasik.

“Ami feto faluk agora hakdasak iha merkadu mak fó ami nia oan sira ba eskola, no ami nia oan sira ne’e konsege eskola duni to’o remata, maibé bainhira hetan servisu, ema la’os haree ba sira nia matenek no koñesementu, maibé haree fali ba partidu. Partidu ita hot-hotu bele halo partidu, maibé ita la’os haree ba partidu, maibé haree ba ema nia servisu di’ak, ita harii partidu ne’e atu dudu nasaun ne’e ba oin, la’os atu halo diskriminasaun,” katak Clara Pedro Fernandes.

Alénde ne’e, nia mós ejiji ba Estadu atu labele haluha levantamentu Jakarta 2 ne’ebé akontese iha tinan 1983, tanba husi akontesementu ne’e mak halo sira barak sai faluk to’o ohin loron.

“Ha’u iha preokupasaun kona-ba levantamentu 1982, ha’u ema faluk husi akontesementu Jakarta 2, maibé ohin loron Estadu la valoriza loron ida ne’e,” katak nia.

Alénde ne’e, komunidade Xavier mós husu ba PR Taur atu servisu hamutuk atu ho Indonesia ho Portugal, atu eis funsionáriu sira ne’e, bele hetan sira nia pensaun, tanba balun hetan tiha ona, no balun la hetan.

Hatan kona-ba preokupasaun ne’e, Prezidenti Repúblika (PR), Taur Matan Ruak hateten katak, kona-ba partidu hili malu ba servisu ne’e, nia seidauk hatene informasaun.

“Problema servisu ne’e, ha’u hakarak hateten katak, sira la’os tanba Partidu mak hili, maibé karik hanesan ne’e, ha’u sei buka hatene,” dehan Xefi Estadu ne’e.

Kona-ba levantamentu Jakarta dua (2) ne’e,  PR Taur Matan Ruak dehan, Estadu sei la haluha akontesementu hotu iha Timor laran tomak.

“Hili materuin ne’e, Ainaro sai ezemplu ba Timor laran tomak, tanba iha Ainaro hili materuin barak ona,” katak Taur Matan Ruak.

“Maibé ha’u hanoin falimia sira iha ne’e, kordena ho komisaun hili materuin sira iha Ainaro, atu haree oinsa mak bele rezolve hili mate ruin ida ne’e”.

Xefi Estadu ne’e afirma, kona-ba ida ne’e, labele aprezenta ba Prezidenti, tanba la’os Prezidenti Repúblika mak organiza.cos

Jornal Nacional