Projetu
infraestrutura ne’ebé dezenvolve iha enklave Oekusi la’o ho ritmu ne’ebé di’ak
no 40% hosi besik dólar millaun 130 (euro millaun 116) orsamenta tinan ne’e
ezekuta ona, tenik Mari Alkatiri.
Atuál
responsável Autoridade Rejiaun Administrativa no Zona Espesiál Ekonomia Sosiál
no Merkadu (ZEESM) Oekusi nian ko’alia ba Lusa iha véspera tinan 500 navegadór
portugés dahuluk sira to’o iha Lifau, enklave Oekusi.
Tuir Alkatiri nia objetivu maka ezekuta to’o tinan nia rohan, iha termu kapitál dezenvolvimentu nian, 70% hosi valór totál ne’ebé aloka ba rejiaun, ho restu sei "ezekuta ho fasil "iha komponente orsamentál sira seluk.
Rekorda katak iha inísiu tinan ne’e Governu aloka besik dólar millaun 130 ba ZEESM ba projetu infraestrutura dahuluk sira ne’ebé boot iha rejiaun.
Nia esplika ba Lusa katak, par hosi projetu sira ne’e kriad ona "fundu espesiál dezenvolvimentu ida ne’ebé tenke kapitaliza" – iha ona valór dólar millaun 20 – no sei "utiliza hodi bele halo investimentu ho parseria ho privadu sira".
"Katak PPP (Parseria Públiku-Privada) sai ministériu ida atu diriji, ha’u la konsebe. Tenke iha dinámika komersiál, jestaun komersiál no profisionál, hodi bele sai parseiru loloos",nia hatete.
"La’e parseiru to’o, gasta osan no ami la selu. Tanba ne’e maka kria fundu kapitál ne’e ne’ebé iha ona dólar millaun 20 no instituisaun maka sei halo jestaun ba partisipasaun Oekusi nian iha investimentu", nia esplika.
Obra sira iha rejiaun la’o ho ritmu ne’ebé lais atu bele simu konvidadu sir ne’ebé sei mai iha selebrasaun sira, iha loron 28 novembru, ba tinan 500 portugés sira to’o iha Timor nune’e mós ba tinan 40 independénsia ne’ebé deklara iha tinan 1975.
"Kalendáriu novembru nian, ba dala uluk fó mai ami oportunidade atu hatudu ami bele ka la’e. Tuir fali obriga ami atu hatan bá nesesidade sira ho imediata", nia hatete.
"Maibé buat hotu ne’ebé sei halo iha novembru, ne’e ba dezenvolvimentu posteriór", nia afirma.
Alkatiri esplika katak solisitasaun no pedidu informasaun ne’ebé simu liu nia espetativa rasik, ho pedidu investimentu konkretu oioin, buat ne’ebé tanba potensiál sub-rejiaun nian iha ne’ebé enklave halo parte.
"La’os tanba merkadu Oekusi nian nein merkadu Timor-Leste nian, maibé tanba merkadu rejionál no sub-rejionál. Iha de’it sub-rejionál Indonézia nian iha ona ema millaun 30 to’o 40, maka abandonadu. Ida ne’e atrai", nia esplika.
"No hafoin ne’e, posibilidade atu Oekusi sai lokál 'transhipment' ne’ebé baratu liu ba negósiu hotu ne’ebé aumenta bebeik hosi loron ba loron iha área ne’e", nia afirma.
Iha termu projetu konkretu sira Mari Alkatiri hatete katak la’o hela pakote estrada boot rua, obra aeroportu no portu nian, otel ida, maior ponte Timor-Leste nian, iha mota Tono, zona ho jardin sira no kompleksu desportivu.
Alkatiri rejeita krítika hosi sira ne’ebé afirma katak emprezáriu timoroan sira la benefisia hosi projetu sira, no konsidera katak la iha empreza timoroan sira ho dimensaun hodi halo mesak, maibé benefisia hosi subkontratasaun no projetu kiik sira.
Nia hatete katak parte boot hosi projetu sira manan hosi empreza indonézia ne’ebé interese liu ba tempu naruk, no lori makinaria foun ba rejiaun.
Destaka mós importánsia hosi dezenvolvimentu rejiaun Oekusi ba metade indonézia rasik iha illa, ne’ebé "benefisia" hosi projetu sira, ho materiál konstrusaun, ne’ebé uluk mai hosi Dili, no agora maioritariamente sosa iha Timor Osidentál.
"Ida ne’e ajuda atu hadia ekonomia lokál", nia esplika.
SAPO TL ho Lusa - Foto: EPA@ Pedro de Bandeira
Tuir Alkatiri nia objetivu maka ezekuta to’o tinan nia rohan, iha termu kapitál dezenvolvimentu nian, 70% hosi valór totál ne’ebé aloka ba rejiaun, ho restu sei "ezekuta ho fasil "iha komponente orsamentál sira seluk.
Rekorda katak iha inísiu tinan ne’e Governu aloka besik dólar millaun 130 ba ZEESM ba projetu infraestrutura dahuluk sira ne’ebé boot iha rejiaun.
Nia esplika ba Lusa katak, par hosi projetu sira ne’e kriad ona "fundu espesiál dezenvolvimentu ida ne’ebé tenke kapitaliza" – iha ona valór dólar millaun 20 – no sei "utiliza hodi bele halo investimentu ho parseria ho privadu sira".
"Katak PPP (Parseria Públiku-Privada) sai ministériu ida atu diriji, ha’u la konsebe. Tenke iha dinámika komersiál, jestaun komersiál no profisionál, hodi bele sai parseiru loloos",nia hatete.
"La’e parseiru to’o, gasta osan no ami la selu. Tanba ne’e maka kria fundu kapitál ne’e ne’ebé iha ona dólar millaun 20 no instituisaun maka sei halo jestaun ba partisipasaun Oekusi nian iha investimentu", nia esplika.
Obra sira iha rejiaun la’o ho ritmu ne’ebé lais atu bele simu konvidadu sir ne’ebé sei mai iha selebrasaun sira, iha loron 28 novembru, ba tinan 500 portugés sira to’o iha Timor nune’e mós ba tinan 40 independénsia ne’ebé deklara iha tinan 1975.
"Kalendáriu novembru nian, ba dala uluk fó mai ami oportunidade atu hatudu ami bele ka la’e. Tuir fali obriga ami atu hatan bá nesesidade sira ho imediata", nia hatete.
"Maibé buat hotu ne’ebé sei halo iha novembru, ne’e ba dezenvolvimentu posteriór", nia afirma.
Alkatiri esplika katak solisitasaun no pedidu informasaun ne’ebé simu liu nia espetativa rasik, ho pedidu investimentu konkretu oioin, buat ne’ebé tanba potensiál sub-rejiaun nian iha ne’ebé enklave halo parte.
"La’os tanba merkadu Oekusi nian nein merkadu Timor-Leste nian, maibé tanba merkadu rejionál no sub-rejionál. Iha de’it sub-rejionál Indonézia nian iha ona ema millaun 30 to’o 40, maka abandonadu. Ida ne’e atrai", nia esplika.
"No hafoin ne’e, posibilidade atu Oekusi sai lokál 'transhipment' ne’ebé baratu liu ba negósiu hotu ne’ebé aumenta bebeik hosi loron ba loron iha área ne’e", nia afirma.
Iha termu projetu konkretu sira Mari Alkatiri hatete katak la’o hela pakote estrada boot rua, obra aeroportu no portu nian, otel ida, maior ponte Timor-Leste nian, iha mota Tono, zona ho jardin sira no kompleksu desportivu.
Alkatiri rejeita krítika hosi sira ne’ebé afirma katak emprezáriu timoroan sira la benefisia hosi projetu sira, no konsidera katak la iha empreza timoroan sira ho dimensaun hodi halo mesak, maibé benefisia hosi subkontratasaun no projetu kiik sira.
Nia hatete katak parte boot hosi projetu sira manan hosi empreza indonézia ne’ebé interese liu ba tempu naruk, no lori makinaria foun ba rejiaun.
Destaka mós importánsia hosi dezenvolvimentu rejiaun Oekusi ba metade indonézia rasik iha illa, ne’ebé "benefisia" hosi projetu sira, ho materiál konstrusaun, ne’ebé uluk mai hosi Dili, no agora maioritariamente sosa iha Timor Osidentál.
"Ida ne’e ajuda atu hadia ekonomia lokál", nia esplika.
SAPO TL ho Lusa - Foto: EPA@ Pedro de Bandeira
Sem comentários:
Enviar um comentário