Burokrasia
indonéziu nebe maka'as no kustu mínimu dolár amerikanu 100 iha vistu halo
enklave timoroan Oecusse hanesan zona ida nebe izoladu iha Timor-Leste, liuliu
ba sidadaun hosi nasaun ne'e rasik.
Halo
viajen liuhosi rai ba enklave, lokaliza iha kosta norte hosi metade illa
indonéziu nian, obriga atu selu vistu hodi tama no sai iha Indonézia (viza ida
dolár amerikanu 50) no ba prosesu burokrátiku ida nebe susar no bele dura
semana ida ho balun.
Situasaun
ne'e sai susar liu no karun ba sé maka hakarak lori karreta hosi Timor-Leste
(nia folin pelumenus dolár 130 iha dokumentasaun, bainhira halo viajen mesak)
no, iha kazu kamiaun ho materiál sira, halo susar liu tentativa balun ba sé
maka hakarak hetan benefísiu hosi projetu sira dezenvolvimentu nebe Governu
timoroan hala'o daudaun iha enklave ne'e.
Situasaun
ida ne'e fó benefísiu maka'as emprezáriu indonéziu sira, nebe bele tama no sai
fásil hosi enklave neb sira domina, tanba ne'e, merkadu tomak fornesimentu ba
Oecusse.
Burokrasia
indonéziu hanesan kompleksu no latuir akordu bilaterál sira ho Timor-Leste nebe
regula tránzitu ema sira entre nasaun rua ne'e no mós prinsípiu resiprokaridade
nian, tanba sidadaun indonéziu nebe tama iha teritóriu timoroan nian selu dolár
sanulu ba vistu hodi bele tama.
Prosesu
hosi atribuisaun vistu sira nian mós la hanesan. Atu tama iha Indonézia, vistu
sira fó iha fronteira, maibé iha kazu Oecusse nian tenki entrega surat-tahan
sira hodi hetan vistu individuál iha embaixada indonéziu nian iha Díli, prosesu
ida nebe iha folin dolár 50 ba ema ida, no presiza formuláriu ida, kópia
pasaporte, foto ida ho fundu mean, karta iha lian inglés hodi esplika motivu
deslokasaun ho loron sira, karta seluk hosi "patrosinadór" ka empreza
no fotokópia sira kartaun rezidente nian ka billete aviaun nian.
Embaixada
hela ho pasaporte pelumenus loron tolu no aviza de'it bainhira iha sala iha
prosesu iha loron nebe ba foti.
Ba
karreta, nebe "vistu" iha folin dolár 20, tenki iha formuláriu ida,
kópia pasaporte no karta kondusaun motorista nian, kópia rejistu hosi
Ministériu Transporte nian no karta ida ho lian inglés nebe esplika motivu sira
viajen nian no durasaun viajen nian.
Maibé
antes tenki ba Ministériu Transporte hodi entrega kópia ida pasaporte nian,
kópia karta kondusaun, rejistu ba inspesaun no livrete no dolár sanulu.
Dokumentu
orijinál sira karreta nian tenki hela iha Díli no karreta halo de'it viajen ho
kópia sira dokumentu nian nune'e bele halo susar atu karreta nia na'in bele
fa'an iha enklave ka iha rejiaun seluk iha nasaun nian.
Ne'e
ba de'it vistu hodi tama iha Indonézia (hodi ba Oecusse) tanba iha enklave
presiza prenxe fali surat-tahan sira, entrega dokumentu sira (no pasaporte) iha
konsuladu indonéziu nian iha enklave.
Iha
ne'e, prosesu nia folin liu dolár 50 no tenki entrega dokumentu sira to'o
loron-kinta, tanba prosesu sira tenki lori to'o embaixada indonéziu nian iha
Díli, iha loron-sesta, hodi fila ba enklave pasaporte ho vistu no nune'e hodi
bele fila ba Timor-Leste iha loron-segunda ka loron-tersa oinmai.
Iha
rai laran iha sistema burokrátiku hanesan, ho pasajen haat iha fronteira hodi
obriga vizita estrasaun tolu, nebe tenki prenxe surat-tahan sira: dahuluk hosi
alfándega, nebe hein kleur, halo inspesiona ba buat hotu hafoin ne'e ba iha
setór vistu nian no depois maka ba iha setór militár.
Alternativu
sira hosi tasi ka ho aviaun ladún gasta barak, liuliu ba sé maka hakarak lori
buat ruma hosi Díli.
Liuhosi
tasi iha opsaun rua: Liberty (nebe agora substitui Nakroma nebe hadi'a hela)
nebe billete ba ema ida hodi halo viajen liu oras ualu kusta dolár ualu maibé
lori karreta ida nia folin maka 180 no iha serbisu foun seluk ho folin billete
ida de'it entre dolár 35 to'o 55 ba ema ida.
Selu
aviaun ho fatin ualu nebe halo ligasaun Dílu ho enklave iha folin dolár 1.540
ba mai (dolár 50 ba oras ida hein nian).
SAPO
TL ho Lusa
Foto:
Feto na'in rua la'o iha tasi-ibun iha Oecusse, TImor-Leste (Setembru 2014).
EPA@ António Amaral
Sem comentários:
Enviar um comentário