KE ENTREGA RELATÓRIU BA PN, DÍVIDAS GOVERNU BO’OT LIU ORSAMENTU RETIFIKATIVU

Komisaun Eventual (KE) ba fiskalizasaun projetu Estadu ne’ebé la’o iha Timor laran tomak, entrega ona relatóriu kona ba dívidas Estadu nian ba projetu sira ba Parlamentu Nasionál.

Relatóriu KE nian ne’e hatudu katak, dívidas Governu nian ba projetu Estadu nian iha  Timor laran tomak, bo’ot liu orsamentu retifikativu ne’ebé mak foin lalais PN rasik aprova hodi selu dívidas sira ne’e.

Prezidenti Komisaun Eventual ba fiskalizasaun  projetu Estadu nian, Osorio Florindo, informa katak, komisaun eventual entrega relatóriu kona ba projetu Estadu nian ne’ebé la’o iha Timor laran tomak.

“Projetu ne’e multi annual, sira hatete de’it relatóriu osan, dokumentus ne’ebé mak ami simu ne’e, hira mak selu ona, projetu ne’e hira ami lahatene, tanba dokumentu laiha, maibé intermus osan, sira fó hanesan, US$ 62 milloens ba projetu eletrisidade, entaun ita haree orsamentu retifikativu ne’ebé mak ita aprova, orsamentu ne’e  US$ 41 milloens,  maibé agora sa’e tiha ona ba US$ 62 milloens,”informa Osorio Florindo ba jornalista sira iha Parlamentu Nasionál, Segunda (06/02), hafoin entrega relatóriu ne’e ba Prezidenti Parlamentu Nasionál, Aderito Hugo.

Nia dehan, ida ne’e signifika katak, em termos halo planeamentu ba halo orsamentu nomós halo progresaun fiziku atu submete ba plenária, ba Governu atu selu ne’e mós, Governu falha.

Osorio Florindo dehan, relatóriu ne’e sei diskuti iha plenária, tanba relatóriu ne’e la’os segredu.

“Ha’u hakarak informa de’it katak, husi liquidasaun, projetus ne’ebé mak iha duvidas tenki selu mak,  eletrisidade US$ 62 milloens, pontes no estrada US$ 51 milloens. Ida ne’e ita ko’alia kona ba liquida karik, ida ne’e liui tiha,” relata Osorio Florindo.

Nia hatutan, Governu liu husi Ministétiu Obras Públiku iha failansu barak, tanba la kontratu ho institutu ka kompañia ruma atu halo supervizaun ba projetu tomak, hodi fó impaktu ba kualidade projetu.

 “Auto liquida ida projetu dívidas sira ne’e, la konsege hamos hotu, balu kontinua divida nafatin iha 2017, iha prosesu nia laran ne’e, iha failansu barak, intermus tekniku, kontratu, dezeñu BoQ no akompañamentu supervizaun,” afirma nia.

Osorio dehan, sira halo ona rekomendasaun ba Governu atu hadia failansu sira ne’e, atu nune’e ba futuru labele akontese tan problema hanesan.

Osorio lori KE ne’e nia naran, rekomenda ba Parlamentu Nasionál ne’ebé mak atu mai iha futuru, tenki akompaña nafatin liquidasaun ne’e, tanba dívidas Governu nian ne’e, selu la hotu.

Osorio hatutan, administrasaun no planeamentu Governu nian ne’e,KE  nia rekomendasaun ko’alia barak kona ba, prosesu, programa no planeamentu to’o projetu.

“Ami rekomenda para hadia sistema sira ne’e, para ita labele fó de’it no públika atu ema hot-hotu ba servisu hotu tiha, mai ita haree osan laiha, ita tau. Ita ko’alia kona ba osan, projetu ne’e 141 projetu, osan ne’ebé mak ita tau ne’e, US$ 41 milloens de’it, ne’e orsamentu 2016 no orsamentu retifikativu mak tau hamutuk, entaun osan ne’e selu liu tiha ona osan ne’ebé mak husi Parlamentu rasik aprova, tanba selu US$ 62 milloens, ita aprova US$ 41 milloens,”  afirma Osorio.

Maibé Osorio dehan, ida ne’e tanba lei  fundu infra-estruturas fó kompetensia ba Governu atu halo transferensia interna, entaun osan Parlamentu bele aprova oit oan, maibé sira halo transferensia hodi aumenta barak tan.

“Husi dokumentu sira ne’ebé mak ami simu, hala’o mós fiskalizasaun iha terenu, halo mós enkontru ho membru Governu tutela, ba projetu sira ne’ebé mak iha, ami halo duni konkluzaun ba servisu tomak ne’ebé mak ami halo,” relata Osorio Florindo.

Nia hatutan, servisu ida ne’e todan ba komisaun eventual, tanba iha limitasaun barak, maibé ida ne’e la sai obstaklu ba komisaun eventual atu kontinua hala’o kna’ar ida ne’e.

Osorio dehan, servisu ida ne’e importante tebes, tanba bele hola desizaun no halo rekomendasaun kona ba, oinsa mak bele hadia Estadu Timor Leste, li-liu ba prosesu dezenvolvimentu infraestruturas.

“Durante prosesu ami hetan dokumentus 172 domumentus ka kontratus, husi 302 projetus iha prosesu dívidas, no 130 dokumentus projetu ami la konsege hetan, maibé dokumentu sira ne’ebé mak ami simu ne’e, reprezenta projetu hot-hotu ninia problema, ninia prosesu no ninia mekanismu, halo nusa mak liquida,” relata Osorio.

 Alende ne’e, Prezidenti Parlamentu Nasionál, Aderito Hugo da Costa mós dehan, mandatu KE nian atu halo fiskalizasaun kona ba projetu Estadu nian hotu iha Timor laran tomak ne’e, hahú iha fulan Outubru, tina kotuk, no remata iha Desembru 2016, maibé Parlamentu halo extensaun ba fulan ida tan to’o horiseik.

Nia hatutan, Parlamentu sei halo submisaun ba konfrensia liders bankada, atu haree loron ida ne’ebé mak apropriadu atu lori ba plenária hodi halo apresiasaun.cos

Jornal Nacional Diário