DILI, (TATOLI) - Ensinu
Sekundáriu Jerál (ESJ) 5 de Maiu bandu nia estudante na’in 1700 liu, atu lori
telefone tama aula bainhira prosesu aprendizajen la’o tan konsidera katak
estudante sira sei la aproveita estudu ho di’ak tanba ne’e eskola refere
preokupa.
Diretór ESJ 5 de Maiu, Manuel
Verdial akresenta, internet ligadu ho rede sosiál sira ne’e importante tan halo
kompletu siénsia no koñesimentu ne’ebé ita seidauk estuda ka aprende kumpletu,
fasilita ita nu’udar estudante, universitáriu aprende lais liután no garante
servisu sira ho efetivu no organizadu liu, nune’e tenke uza ho di’ak.
“Ami preokupa mak buat ida
importante, labarik sira uza sala; uza fali iha tempu aprendizajen la’o,
labarik sira dala ruma tau hela eskutadór ba sira-nia tilun, dala ruma hamnasa
mesamesak, mas labarik sira la preokupa saida mak profesór sira
hanorin,” dehan diretór Manuel Verdial, ba Ajénsia TATOLI, iha nia kna’ar
fatin, ESJ 5 de Maiu, Becora, Díli, ohin.
Estabelesimentu ensinu ne’e
konvida ona inan-aman eh enkaregadu edukasaun nian hodi halo diskusaun kona-ba
kriasaun regra no preokupasaun sira ne’ebé mak eskola deteta hamutuk ho
inan-aman sira hodi buka meius atu solusiona.
Tanba, telefone, ligadu ho
internet no iha aplikasaun sira hanesan facebook, whatsapp no
seluktan, tuir loloos uza atu kontaktu eh halo komunikasaun ruma ho
instituisaun formál sira hanesan bombeiru, PNTL (Polísia Nasionál Timor-Leste),
ospitál inklui inan-aman sira kazu iha urjénsia ruma, maibé dalaruma estudante
sira uza fali ba hodi ba pasear, satan ho farda eskola nian. Inan-aman la
hatene, sira mai sala aula ka lae?
Eskola preokupa ida ne’e.
Telefone uza iha tempu livre la’ós iha tempu aprendijazen. Iha aprendizajen,
uza telefone bainhira halo diskusaun, semináriu ruma no seluktan karik presiza,
atu nune’e bele kumpleta liutan kumprensaun hodi dinamiza diskusaun sira nune’e
bele akadémiku, bele iha jeitu, ajuda duni ita atu iha prinsípiu hodi bele lori
ita-nia kualidade ensinu la’o ba oin.
“Tanba ne’e eskola tau regra ida
rigorozu tebes. Telefone ami hetan iha sala, bainhira prosesu aprendijazen,
labarik [estudante] nia direitu tomak iha prosesu aprendizajen ami kansela
totál,” insiste diretór Manuel Verdial.
“Ha’u haree ida ne’e [uza
telefone iha aula] sei implika ba futuru, dezenvolvimentu nasionál, entaun ami
proibe, melarang keras, uza iha tempu sira hanesan ne’e,” reforsa tan
ezekutivu 5 de Maiu ne’e.
Nia parte arepende bainhira haree
estudante, karik uza telefone ligadu ho internet dalaruma la tuir dalan liliu
uza linguajen mal edukadu sira ka tolok. “Dalaruma ha’u kecewa, inan-aman
mak fraku ka? Instituisaun mak fraku ka? Eh ita hothotu la hatene, ita hothotu
loke hela ita-nia aan livre, labarik sira la hatene sira-nia maturidade hodi
uza buat sira hanesan ne’e. ida ne’e mak eskola nia preokupasaun, la hakmatek
to’o agora,” Diretór Manuel Verdial preokupa.
Diretór ne’e mós relata katak
bainhira sorumutu ho inan-aman estudante sira nian sira koopera ho inisiativa
ida ne’e. Nune’e parte eskola nian mós entregra manuál regulamentu interna
eskola nian ba inan-aman ka enkaregadu sira ne’e hodi bele reforsa esplika ba
oan sira iha tempu ka oras oportunu sira.
“Ami diskute, inan-aman apoiu, eskola
nia planu, regra ne’ebé eskola fó, ajuda tebes inan-aman sira, garante
kualidade vida, kualidade ensinu iha labarik [estudante] sira garante iha
futuru, hodi kompete buat ruma iha ita-nia nasaun,” nia informa.
“Buat sira ne’e hotu, bainhira
ita iha kuriozidade, ita iha interese, kemauan keras atu bele
deskobre, ha’u hanoin ita mós labele sai bainaka iha ita-nia nasaun. Ne’ebé
sira konkorda la halimar, S3 oituan mak ha’u halo regra di’ak ema barak gosta
mai 5 de Maiu. Agora sala 13 de’it, ho profesór na’in 48,” informa tan diretór
ne’e.
Diretór ESJ 5 de Maiu Manuel
Verdial, rekomenda ba inan-aman eh enkaregadu sira atu koopera malu nafatin ho
eskola hodi oan sira susesu. “Mai ita serbisu hamutuk para ita lori ita-nia
labarik sira; imi nia oan, ami-nia oan, ita-nia oan no timoroan. Se nia sai
matenek serbisu iha rai Timor, Timor naran morin. Ida ne’e mak ita-nia susesu,
serbisu maka’as!,” nia apela.
Ba estudante sira, nia sujere
katak nu’udar futuru nasaun nian estudante eh ita hotu tenke uza internet nu’udar
timoroan, uza nu’udar nasaun ida independente, demokrátiku hodi bele akompaña
dinámika mundiál, refleta ita-nia aan hodi bele partisipa iha dezenvolvimentu
mundiál. Nune’e tenke uza ho maturidade.
Timoroan sira-nia prezensa iha
ne’ebé de’it ema sei la dúvida, iha kontestu kultura, karakter no seluk tan
hodi defende no tane aas nafatin indepedénsia Timor-Leste nian ne’ebé rezulta
husi sakrifísiu beiala sira, mate hodi defende. Nu’udar estudante, jerasaun
foun, ita defende indepedénsia ho dezenvolvimentu ne’ebé kualidade.
“Ha’u-nia rekomenda, uza
telefone, hanesan matadalan, uza buat ne’ebé iha ho kuidadu, tulun imi
[estudante], atu imi bele sente buat ida ne’ebé pozitivu tebes, hodi lori imi,
garante iha futuru ida, hodi la sai atan iha imi-nia nasaun,” diretór Manuel Verdial
fó hanoin.
Estudante sira ne’ebé eskola iha
estabelesimentu ensinu publiku ne’e apresia ho inisiativa ESJ 5 de Maiu
relasiona ho regulamentu ne’e tan konsidera importante hodi regula sira nune’e
bele fokus ba matéria sira bainhira aprendijazen la’o.
“Entaun ami-nia diretór kria
regra ne’e, atu nune’e bele halo ami kumpre no tuir regra sira ne’ebé iha
eskola 5 de Maiu ne’e,” dehan estudante segundu ano, Cristovão de Araújo Lopes
Soares.
Nune’e mós, Felizarda Constantina
da Costa, estudante ESJ 05 de Maiu ida reforsa tan: “Telefone ne’e labele lori
tama iha eskola laran. Tanba ne’e, regra ne’e di’ak hodi halo estudante sira
fokus,” nia konklui.
Jornalista: Rafy Belo | Editór:
Manuel Pinto
Imajen: Diretór ESJ 5 de Maio,
Manuel Verdial. Foto Fontes
Sem comentários:
Enviar um comentário