EZONERA HUSI PSIK, HERMENEGILDO LAMENTA DEKLARASAUN PM RUI

Diretor Nasional Polisia Sientifika Investigasaun Kriminal (PSIK) Supertintendente Xefi, Hermenegildo Goncalves da Cruz hatete, nia lamenta maka’as ho deklarasaun Primeiru Ministru (PM) Rui Maria de Araújo ne’ebé hatete ezonerasaun ne’ebé Governu foti hasoru nia tanba nia komete insubordinasaun.

Hermenegildo lamenta deklarasaun PM nian dehan insubordinasaun (La respeita ninia hirarkia-red) ne’e tanba la bazeia ba faktus ne’ebé mak iha.

“Kestaun ne’e ha’u hakarak atu halo auto defeza ba ha’u, pirmeiru hanesan humanu, hanesan sidadaun ida no hanesan ema ne’ebe partisipa ba aktividade aktivista durante luta ba ukun rasik an iha nasaun ne’e. Ha’u sei nafatin hala’o ha’u nia knaar hanesan Direktur Nasional Polisia Sientifika Investigasaun Kriminal (PSIK) nian wainhira seidauk iha justifikasaun klaru husi Tribunal kona deklarasaun husi Primeiru Ministru ne’ebe hatete ha’u halo Insubordinasaun ka la respeita hirarkia iha institusaun,”dehan Hermenegildo Goncalves da Cruz iha nia knaar fatin Tersa (22/09/2015).

Nia hatutan, agora dadaun prepara hela auto defeza hodi aprezenta ba Tribunal Administrativu Dili para bele hato’o nia nia rekursu kona ba akuzaun ne’ebe hato’o.

“Ha’u esplika situasaun hanesan ne’e hau nia auto defesa ne’e mos sei apresenta ba tribunal administrativu dili para bele hato’o hau nia rekursu sobre akusaun nebe hato’o mai hau,”

Nia reforsa tan katak primeiru faktus mak ne’e, wainhira lei organika PSIK numeru 15/2014 iha 14 de maio iha neba lei ida ne’e mak hatur lolos institusaun ida ho naran Polisia Sentifika Investigasaun Kriminal (PSIK), ne’ebe hetan tomada de posse husi eis Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmão nomeia nia halo tomada de pose iha loron 30 de Janeiro 2015 hodi lidera institusaun ida ne’e.

Nune’e nia kontinua, wainhira iha prosposta lei Ministeriu Justisa nian iha fulan julho atu halo lei organika Ministerio Justisa nian foun, iha artigu 6 ne’ebe trata dehan PSIK hanesan organismu autonomu administrativo e tekniku husi ida ne’e entaun kontradis ho lei organika PSIK nian iha artigu 2 dehan katak PSIK iha korpu Superior Polisia kriminal, entaun la’os ba Ministeriu Justisa.

“Servisu funsionamentu PSIK nian ami hahú ho planu faze instalasaun to’o 2016, planu ne’e ami hato’o ba Ministru Justisa depois mak hato’o ba Primeiru Ministru, agora, wainhira iha prosposta lei Ministeriu Justisa nian iha fulan julho atu halo lei organika Ministerio Justisa nian foun, iha artigu 6 ne’ebe trata dehan PSIK hanesan organismu autonomu administrativo e tekniku, husi ida ne’e entaun kontradis ho lei organika PSIK nian iha artigu 2 dehan katak PSIK iha korpu Superior Polisia kriminal, hirarkiamente dependente ba ministru Justisa laos ba ministeriu justisa,”reforsa Hermenegildo.

Nia hatutan, iha autonomu adaministrativa finanseiru patromonial entaun ho ida ne’e hanesan Direktur Nasional PSIK nian halo parser juridiku ba Ministerio Justisa dehan katak proposta lei ministeriu justisa nian ba 2015 iha artigu 6 konflitus ho lei organika PSIK nian iha artigu 2. tamba ne’e atu harmonisa tia lei Ministeriu Justisa nian ho lei PSIK nian, entaun hato’o parser ba Ministru Justisa para konsidera ida ne’e.

“Ami hato’o dala tolu ministru la konsedeira ida ne’e, entaun iha sesta lorokraik ha’u husu diretamente ba Ministru atu koalia antes ba hato’o prposta lei organika Ministeriu Justisa ba konselu Ministru, maibe no fim ami nia pareser no rekomendasaun la tau iha konsiderasaun i mosu mai lei organika artigu 6 konsidera PSIK hanesan sentru formasaun juridika ho defensor Publiku,” nia fundamenta.

Entaun, nia dehan, hanesan direktur nasional PSIK halo kopia ida husi pareser ba Ministeriu Justisa ne’e ba eis Primeiru Ministru Kay Rala Xanana Gusmão ne’ebe uluk nomeia nia mai iha ne’e atu bele ajuda haree kestaun ne’e, depois ida ne’e eis Primeiru Ministru resposta dehan katak PSIK mantein nafatin autonomu adaministrativa finanseiru patromonial entaun husi ida ne’e resposta maun Xanana nian haruka mai diretamente ba Direktur PSIK depois fo Ministru Justisa Dionisio Babo, depois de Ministru Justisa Dionisio rona resposta nia izola kedas direktur nasional PSIK.

Kona ba kazu Money Loundry no Droga, Hermenegildo deklara, durante ne’e iha kazu 4 ne’ebe involve ema ho altu nivel (high level), no husi kazu 4 ne’e involve Timor oan hanesan vitima iha mos Timor oan hanesan suspeitu.

“Timor oan ne’ebe sai hanesan vitima ne’e mak Timor oan ne’ebe lakon osan to’o quinentos mil resin tamba ema sira ne’ebe servisu ho nia mak lori halai ba Indonesa, no kazu ne’e ami atende, ita nia INTERPOL komunika ho INTERPOL iha jakarta para lokaliza ema sira ne’e , i ami hetan ona ema sira ne’e hein hela delegasaun kompetente husi Prokurador Jeral Republika mai direktur nasional hodi ezekuta mandatu kapturasaun.”nia dehan hodi hatutan.

“Segundu mak kazu sira ne’ebe Timor oan sai hanesan suspeitu, Timor oan balun ne’ebe servisu iha pozisaun hanesan direktur Jeral no emprezariu bo’ot ne’ebe ba lohi emprezariu husi Korea dehan katak nia mak Vise Ministru Obras Publika hodi haruka emprezariu husi Korea manda osan ba nia konta bankaria nune’e ema iha Korea ne’e bele hetan projetu maibe no fim la’os nia mak Vise Ministru Obras Publiku maibe nia asume kargu hanesan direktur Jeral, no osan ne’e porvolta Sinquenta mil dolar ne’ebe transfere ba nia,”dehan Hermenegildo tan.

Kazu ida tan mak, nia dehan, Timor oan ne’ebe involve iha Cyber Crime ne’ebe uza website bele halo doasaun ba ema ne’ebe presiza osan, no kazu ne’e halo vitima lakon to’o Quarenta mil resin dolar Amerikanu ba ema ne’ebe iha. “Entaun agora INTERPOL iha Manchester apanha buat ne’e no haruka mai Interpol iha Timor,”dehan nia.

Hornay: “Nia Fila Fali Ba Instituisaun”

Husi sorin seluk, haree husi Politika Governu nian ne’ebe fo sai husi Primeiru Ministru Rui Arajo katak Direktur Nasional Polisia Sientifiku Investigasaun Kriminal (PSIK) hetan ezonerasaun tanba komete krime Insubordinasaun (La respeita ninia hirarakia, red),

Maibe, haree husi parte teknika husi parte Polisia nian seidauk iha karta ho ninia kontiudu klaru konaba ezonerasaun Hermenegildo da Curz husi PSIK.

“Ami sei haree surat husi ministeriu kompetente sei haruka ba Ministru Interior depois haruka fali mai ami, ninia kontiudu saida? depois mak ami halo tuir, tanba ne’e ami sei haree, horseik (Horbainrua, red),” afirma, Komisariu Julio Hornay ba Jornalista sira iha Akademia Polisia Comoro, hafoin partisipa workshop konaba Armas Kimikas, Tersa (22/09/2015).

Julio Hornay informa mos Hermenegildo da Cruz hafoin hetan ezonerasaun husi Polisia Sientifiku Investigasaun Kriminal nudar Direktur Nasional PSIK, maibe nia haknar-an hikas mai iha Instituisaun Polisia Nasional Timor Leste (PNTL) hanesan ofisiais superior.

“Klaru, nia ba iha nebá nia ofisial efetivu ida que Governu nomeia nia para kaer PSIK, maibe depois de iha mudansa de troka direktur PSIK klaru nia fila fali mai Instituisaun,”afirma Hornay.

Julio Hornay fundamenta liutan, fila hikas mai Instituisaun PNTL nudar ofisiais superior. Maibe, sei haree ninia kolokasaun ba iha ne’ebe depois de Komando sei haree karta husi ministeriu kompetente sei haruka ba Ministru Interior depois sei haruka mai komando para hatene kontiudu karta ne’e mak bele hatene lolos.

Hatan mos konaba Hermenegildo da Cruz iha momentu neba nia parte tenke obdese ba iha parte ida ne’ebe Ministeriu Justisa (MJ) ou Komando Polisia nian, Julio Hornay hatete, tempu neba hala’o funsaun nudar direktur PSIK iha MJ nia okos klaru que nia tenke kumpri ba MJ.

“Nudar Diretur PSIK, ami labele komanda nia tanba nia iha Ministeriu nia okos entaun Ministeriu ida ne’e mak nia lealaldade kumpri ordem iha neba, agora kestaun seida mak tenke hasai nia troka fali depois mak ami atende didiak, mak foin esplika ba iha publiku,”Komisariu Julio Hornay haktuir.

PCIK Komete Irigularidade Grave

Nune’e mos, Prokurador Jeral Repúblika, José Ximenes, hateten, Direktur Nasional Polisia Sentifika Investigasaun Kriminal, Hermenegildo da Cruz espulsa husi nia funsaun tanba komete irigularidade grave.

“Ha’u rona informasaun katak nia hetan espulsa husi nia funsaun tanba irigularidade ne’ebe mak grave nia halo,”afirma Prokurador Jeral Repúblika, José Ximenes.

Portantu sala barak mak nia halo akumula ke afeita ba normalijasaun instituisaun ninian, entaun Konselhu superior PCIC ninian iha reniaun   9/9 deside hasai nia husi kargu ida ne’e.

Bainhira husu Governu hasai Direktur PCIC tanba tauk PCIK atu dekobre membru balun involve iha kazu grave ruma ba MP.

Jose Ximenes reponde, orgaun Policia sira la halo investigasaun, ne’e so Prokurador mak halo investigasaun, maibe Policia partisipa deit.

“Porque hau komesa hare nia komentario dehan halo ona investigasaun haruka ona mai iha Prokurador Geral, iha ne’ebe mak nia haruka kazu ruma mai,”dehan Jose Ximenes.

Se’e sai hanesan orgaun Policia criminal, sai Policia ne’ebe mak atu halo investigasaun, labele halo fali politiku. Labele ba tu’urt iha posisaun ba halo fali politiku.

Iha parte seluk, Jose Ximenes informa mos kona-ba ferias judisial nian   ne’ebe mak determina ona ne’ebe mak oras ne’e dadauk komesa halao fali aktividade.

‘Ita aporveita informa ba Presidente kona-ba servisu balun MP ninian relativamente esforsu PGR ninian rekoperasaun aktivus ke durante Janeiro 2015 to mai fulan septembro ne’e rekoperasaun krimi ne’e laos krimi korupsaun deit, ne’ebe ita organiza oinsa ba krimi em geral,”dehan Jose Ximenes.

Krimi lalulintas ne’ebe mak iha Dili durante ne’e pelumenus iha kazu lubuk mak MP kodena lori ba Tribunal purvola selu 6 mil ital ida na iha riguido sira nia involvimentu.

Iha kazu balun tenki indiminiza lejadu pur izemplu, iha$1ital mil ke MP lori ba tribunal kondena para indiminiza ba lejadus sira.   Nune’e iha mos indiminija ba Estadu iha pur volta 21 mil ital hanesan.

Pur izemplu hanesan jogu illegal sira ne’ebe mak iha lori ba iha MP depois Tribunal balun konsege hetan kondenasaun I kondenasaun alende kumpri pena obriga nia fo indiminiza ba Estadu ba osan ne’ebe mak Policia ho MP halo aprensaun balida iha Tribunal ikus mai afavor iha Estadu pur volta 21 mil hanesan ne’e.

“Total rekoperasaun to 6 mezes   ita bele dehan trijentus korenta ital mil,”dehan Jose Ximenes. nes/eus/avi

Jornal Nacional