“Ita Hotu Tenke Fó Fiar ba Ukun-Nain Sira”

Mensájen Prezidente Repúblika ba loron referendu, 30 Agostu Povu doben Timor-Leste

Organizasaun Nasoes Unidas  rekoñese povu Timor-Leste nia direitu ba auto-determinasaun no independénsia, liuhosi Rezolusaun ida, hasai iha 22 Dezembru 1975. Biar komunidade internasionál  rekoñese tiha ona, liu tiha tinan rua nulu resin haat, mak ita foin bele  ezerse  direitu ida ne’e.

Ita konsege duni ezerse direitu ida ne’e, liuhusi dalan Repozisaun Legalidade Jurídika Internasionál, hafoin luta naruk ida, nakonu ho povu ninia vontade no determinasaun atu ukun rasik-an.

Biar referendu 1999 halo iha ambiente represaun no tauk nia laran, povu Timor-Leste, ho aten brane hakaat ba fatin votasaun, hodi fó-hatene ba mundu tomak, katak ninia vontade mak UKUN RASIK-AN.

Votu ita-idak nian mak fó-sai vontade koletiva ida, povu tomak ninia hakarak ba rai doben ida ne’e.

Referendu 1999, “ema ida, votu ida”, iha 30 Agostu, konfirma povu ninia mehi UKUN RASIK-AN, ne’ebé proklama  iha 28 Novembru 1975.

Ita-nia  esperansa atu moris fila fali nu’udar povu no nasaun, ita hato’o liuhosi ita ida-idak nia votu, iha 30 Agostu. Iha tinan sanulu resin lima nia laran, hosi 2002 to’o ohinloron, ita moris ho dignidade no orgullu, ho ita-nia matenek rasik,  ita-nia hakarak rasik, ita-nia hahalok rasik.

Ohin, hafoin tinan sanulu resin ualo, ita hanoin hikas loron istóriku ida ne’e, iha situasaun pós-eleisaun nia laran.

Ita hotu hakarak moris nafatin ho dignidade no orgullu, moris iha ambiente paz , justisa no estabilidade nia laran,  ho dezenvolvimentu ida ne’ebé fó dalan ba hotu-hotu moris di’ak liu no babeibeik.

Foin lalais ne’e ita hato’o fila fali ita-nia votu sekretu, tuir ita-idak ninia hakarak rasik. Prosesu eleisaun ikus ne’e halo iha ambiente liberdade no ho transparénsia tomak. Rezultadu eleisaun fó-sai  vontade maioria povu nian. Nune’e ita hotu tenke simu governu ne’ebé harii tuir rezultadu eleisaun nian.

Ita hotu tenke fó fiar ba UKUN-NAIN sira, ne’ebé sei ukun ita-nia rai doben, tinan lima oin mai. Ukun ne’e sei hatutan mehi no hakarak  povu Timor-Leste nian, ne’ebé fó-sai iha 30 Agostu 1999, no hetan rekoñesimentu internasionál iha 20 Maiu 2002.

Rohan

Foto: Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lú-Olo | Media PR Juliao Fernandes