TL BA TRIBUNAL ARBITRAZEN HO BAZE LEGAL

Estadu Timor-Leste (TL) kontinua avansa hodi lori Australia ba Tribunal Arbitrazen Den Haag, Holanda kona-ba fronteira tasi tanba ho baze legal.

Ministru Negosius Estranjeirus no Koperasaun (MNEK), Hernani Coelho informa katak, Timor Leste avansa ba fali International Court of Justice (ICJ), kona-ba kazu inisial ne’ebé antes ne’e la’o ona iha Tribunal Arbitrazen.

Nia esplika, kazu inisial (fronteira tasi ka CMATS) ne’e, tanba kazu ne’e mak hamosu kazu espionazen hodi Australia hadau tiha Timor Leste nia dokumentus husi advogadu Bernard Colliery, maibé kazu dokumentus ne’e, agora para ona, tanba Australia fo fila ona Timor Leste nia dokumentus sira.

“Kuandu laiha baze legal, Timor la avansa. Timor Leste hanesan Estadu, halo buat ne’e tanba ita iha baze legal ida,”informa Hernani Coelho ba jornalista sira iha Palasiu Governu, Tersa (16/6).

Nia akresenta, kuandu Estadu Timor-Leste deside atu avansa nafatin ba Tribunal Arbitrazen kona-ba kazu fronteira ne’e, signifika Timor Leste iha buat ruma.

Maibé Hernani dehan, kazu ne’e sei iha hela prosesu nia laran, Governu labele esplika dok liu husi buat ne’ebé mak la presiza atu fó sai ba públiku. maibé Hernani dehan, to’o nia tempu Governu sei fó sai tanbasa mak Estadu deside atu kontinua avansa ba arbitrazen.

“Prosesu ba kazu ida ne’e se la’o hela, seidauk ha alterasaun kona-ba nia estatutu, oras ne’e ita sei hein para autoridades kompetentes toma desizaun pasu ba oin,”katak Hernani Coelho.

Hernani dehan, foin dadauk Estadu Timor Leste kria ona nia konsellu ba limitasaun definitive fronteiras maritima. Nia informa, iha tinan kotuk Timor Leste iha ona aprovasaun ida kona-ba konsellu da limitasaun fronteiras maritimas Australia ho Timor Leste, maibé konsellu ida hari agora dadauk ne’e, Timor Leste mesak deit.

Hernani dehan, kazu Fronteira tasi entre Australia ho Timor Leste, dadauk ne’e Governu hari ona Konsellu de Limitasaun Definitiva Fronteiras Maritima (KLDFM), hodi halo negosiasaun ba fronteira maritima.

Nia reafirma, konsellu konsultivu ba fronteira marítima ne’e, lidera husi lideransa rezistensia sira hanesan, eis Prezidente Repúblika sira, Eis Primeiru Ministru sira no Ministru Negosiu Estranjeiru sira.

Konsellu ne’e, kompostu husi orgaun tolu hanesan, konsellu konsultivu, iha mós ninia gabinete de apoiu, no iha mós ninia negosiador principal ho ekipa negosiador sira nian.

Konsellu konsultivu ne’e, ema sira ne’ebé iha esperensia iha área ida ne’e, hodi halo analize atu fó solusaun ba kazu ne’e.

Konsellu de limitasaun fronteira ne’e, hari ona iha fulan Abril nia laran, maibé oras ne’e dadauk sei hein nia prosesu atu hahu ninia termus de referensia no buat seluk tan.

Nune’e mós, Primeiru Ministru (PM), Primeiru Ministru Rui Maria de Araújo, hateten, Governu Timor Leste iha razaun lori Australia ba Tribunal Internasional Arbitrazen, tanba Australia uza militar halo espionazen hodi hetan fins komersial. Tanba ne’e, Timor-Leste la gosta tanba hakarak defende riku soin TL nian.

“Ita lori ba halo arbitrazen. Arbitrazen ne’e signifika, Australia la kokorda ho ita nia posizaun, ita la konkorda ho Australia nia pozisaun, entaun tenki iha ema ida mak tesi lia ne’e para haree se mak iha razaun, entaun ida ne’e mak ita lori ba iha Tribunal Internasional bele desidi ida ne’e, Arbitrazen ne’e halo para haree se mak iha razaun,”esplika PM Rui Maria de Araújo ba Jornalista iha Palasiu Prezidensial Aitarak Laran, Dili, Segunda (15/06).cos

Jornal Nacional