Instituisaun
finanseira ne’ebe ejiste iha Timor Leste, hanesan Banku ANZ, Banco Nacional
Ultramarino (BNU), Banco Nacional Comerçio de Timor Leste (BNCTL) hahuu loke
ona odamatan hodi fasilita kreditu ba seitor privadu nasional. Maske nune’e,
Bank Mandiri, seidauk iha kooperasaun diak atu bele fasilita kreditu ba Timor
oan.
Prezidenti
Camara Comerçio no Industria Timor Leste (CCI-TL), Oscar Lima, fo sasin katak,
Bank Mandiri la iha vontade diak atu kopera ho CCI-TL hodi fo kreditu ba
emprejario Timor oan.
Prezidenti
CCI-TL, Oscar Lima hatete, banku BNU, ANZ ho BNCTL hahu loke ona dalan ba
kreditu, tanba durante ne’e CCI-TL lobby hela deit banku hirak ne’e, maibe
uniku Mandiri mak nunka iha vontade diak atu kopera ho CCI-TL.
‘’Uniku
banku ne’ebe la iha vontade diak atu kopera ho CCI TL mak Banku Mandiri i la
responde pedido nebe ami hato’o bei-beik, maibe Timor oan nia osan rai barak
liu iha Mandiri provolta milaun 9 USD,” afirma Oscar Lima ba jornalista sira
iha edificiu CCI-TL, Segunda (25/01/2016).
Oscar
Lima sublina katak, kuando banku estranjeriu ne’ebe mak investe iha Timor ne’e
lakohi fo kreditu mai para buka benifisiu deit ba sira, maibe lakohi kontribui
ba dezenvolve hodi fo benifisiu ba emprejario Timor oan diak liu lalika mai
investe.
‘’Ami
la tur nonok tenta nafatin para banku Mandiri ne’e bele fo kreditu hodi
kapasita emprejario Timor oan sira,’’ hateten Oscar Lima.
CCI-TL
hanesan mahon ba emprejario iha Timor laran tomak, esplika Oscar Lima,
koantinua koalia ho Governu oinsa kapitaliza tan banku sira seluk hodi fo
kreditu tanba iha rai seluk ema ida-ida laos uza deit nia kapital ka osan rasik
mak investe, maibe ho osan kreditu balun husi banku.
Kona
ba Governu ne’ebe aloka U$ 5 milhoens ba BNCTL atu fo kreditu ba emprejario
nasional, tuir Oscar ne’e seidauk masimu, lolos bainhira atu fo kreditu
primeiru tenki deskute uluk ho CCI TL kona ba nia jurus, tanba bainhira nia
jurus 10% ne’e susar ba emprejario Timor oan sira atu kreditu, tuir Oscar nia
jurus ne’e tenki 8% tun ba kraik hodi bele ajuda no fasilita emprejario Timor
oan sira labele lakon liu.
Nia
mos informa katak, to agora sira seidauk hetan relatorio husi banku kona ba
emprejario hira mka asesu ona kreditu no nioa benifisiu ne’e saida, tan ne’e
agora siora kulia hela ho banku sira ne;’e hodi hetan relatorio, tanba naku iha
dever atu fo relatorio ba CCI-TL.
Iha
fatin hanesan Vise prezidente CCI- TL, Joao Alves hatete, banku estranjerius
sira ne’ebe mak mai loke iha Timor ne’e hetan benifisiiu makas tebes, tanba
saida mak sira labele fo benifisiu ba rai nain hodi kontribui ba
dezenvolvimentu.
‘’Ami
koalia ona ho banku BNU atu fo kreditu ho nia jurus 7% tan ne’e CCI TL ho BNU
hare hela tipu investimentu ne’e atu halai ba area saida ne’e mak ho bunga 7%
akordu ne’e mak iha ona,’’ esplika Joao.
Iha
loron 3 fulan Fevereiru sira sei halo reniaun ho emprejario iha municipiu hotu
hodi haruka sira priense ona formulario depois CCI TL sei hare potensia saida
mak sira atu investe, maibe importante mak investimentu ne’ebe mak kondis ho
situasuan real iha Timor.
Joao
mos afirma katak, banku mandiri hanesan banku ne’ebe mak hetan lukru bot liu
kompara ho banku seluk iha Timor, tanba kuaze Timor oans ira hotu rai osan iha
banku Mandiri, tan ne’e nia husu ba banku mandiri tenki iha vontade diak atu
kopera ho CCI TL.
La
bele fo lisensa ba tukang bakso.
Biban
ne’e, Prezidneti CCI-TL, Oscar Lima husu ba Governu atu fo lisensa ba investor
internasional tuir lei investimentu nian. La bele fasilita lisensan ba ema
estranjeirus atu mai loke kios, fa’an martabak, tukang bankso no halo atividade
negosiu kii’ik ne’ebe bele hadau oportunidade Timor oan sira nian.
‘’
Agora ne’e negosio kik deit mos domina ona husi ema estranjeiru, hanesan salon
kik, warung no oficina sira kik sira ne’e, ne’e ita Timor oan sira mos bele
halo, ida ne’e sira mai taka dalan ba Timor oan rasik, lolos Governu labele fo
lisensa,’’ afirma Oscar Lima.
Oscar
Lima sublina katak, Governu tenki fo lisensa ba emprezariu bot sira ne’ebe mak
mai halo investimentu bot ou loke fabrika hodi fo servisu ba Timor oan sira,
laos mai hadau fali vida moris Timor oan nian i tuir Oscar katak, situasuan
negosio agora ne’e senti laos hanesan nasaun, maibe hanesan ho uluk sei sai
pronpinsia Indonesian nian.
Oscar
Lima mos konsidera kestaun negosinate China ne’e sai problema bot ne’ebe mak
Timor oan infrenta hela i kestaun ne’e sira kulia bebeik ona no hato bebeik ba
instituisaun kompotente, maibe to agora la konsgere rezolve, tanba to agora
pior liu tan negosiante China sira ne’e kuaze atu domina to iha foho ona.
‘’Ita
tauk mak sira tama to merkdau tradisional, karik nune’e sira hamate ona vida
negosio Timor ona iha rai laran,’’ koalia Oscar.
Antes
ne’e vise Ministru Comerciu Industria e Ambiente (MCIA) Filipus Nino Pereira
hatete, Timor nia merkadu livre, ema hotu iha direitu halo aktividade comersiu
ho negosiu inklui mos ema estrangerio sira.
‘’Ema
estranjeirus sira ne’ebe halo aktividade negosio no comersiu ne’e mos kontribui
hotu ba dezenvolvimentu ekonomia iha rai laran,’’ dehan Nino.
Nino
hatete, maske adopta merkadu liver, maibe Governu liu husi MCIA kria politika
ida liu husi rezimentu merkadu nian la fo fatin ba negosiante estrangerio sira
atu fan iha merkadu tradisional, merkadu tradisional ne’e ba deit negosinate
rai laran. Tanba Governu hakarak negosiante rai laran mak domina duni sira nia
merkadu laos negosiante estranerio.
Kona
ba negosiante China sira ne’ebe mak halo negosio to postu administrativu no
suku-suku inklui aldeia, MCIA nafatin ho nia politika halo inspesaun no
kontrolo ba negosiante sira ne’e, maibe tuir Nino dala ruma negosiante China
sira to suku ne’e, tanba sira fan dereita sira nia sasan ba negosiante Timor
oan sira ne’ebe hakarak hola duni sira nia sasan.
Aktividade
negoisiante China ne’e mos sai preokupasaun bot iha Parlamentu Nasional tuir
membru parlamentu sira katak, Governu tenki hre didiak kestaun ne’e, tanba oras
ne’e dadaun aktividade negosio kuaze domina ona husi negosiante China, karik
Governu la tau atenasaun mak tinan hira mai tan vida ekonomia Timor nian iha
area negosio sei kaer husi ema estrangerio liu-liu sidadaun China.nia
Jornal
Nacional
Sem comentários:
Enviar um comentário