quarta-feira, 2 de maio de 2018

La’o Hamutuk Rekomenda Hadi’ak Transparénsia Orsamentál

DILI, (TATOLI) – Organizasaun Naun Governamentál (ONG) La’o Hamutuk rekomenda atu Timor-Leste hadi’ak nia transparénsia orsamentál, presiza publika relatóriu trimestrál tuir nia tempu no prodús deklarasaun pré-orsamentál no retifikativu anuál kada fulan neen nomós hala’o audiénsia sira iha Parlamentu Nasionál ho públiku no organizasaun sosiedade sivíl sira.

Aleinde ne’e estabelese mekanizmu formál atu públiku bele asiste oinsá Tribunal das Contas hala’o auditoria, asegura atu iha debate polítika orsamentál molok Governu halo nia proposta orsamentál atu garante katak relatóriu auditoria nian hetan revizaun hosi ajénsia independente nomós kria institutu fiskál independente ida atu haforsa hodi tau-matan ba orsamentu estadu.

Tuir peskiza inkéritu ba orsamentu aberta ne’ebé hala’o husi peskizadór La’o Hamutuk, Juvinal Dias, katak Relatóriu Inkéritu ba Orsamentu Aberta ka Open Budget Survey (OBS) ba 2017 ne’ebé fó sai hosi International Budget Partnership (IBP) foin lalais ne’e hatudu hela katak nivel transparénsia Timor-Leste nian presiza mellora liutan.

Relatóriu ne’e fó sai Timor-Leste nia pontu iha 40 hosi nasaun 100, ne’e seidauk to’o iha pontu média globál nian mak 42. Pontu 40 ne’e sei iha nivel limitadu no nafatin hanesan ho pontu iha OBS 2015 nian. Pontu Limitadu ne’e akontese tanba Timor-Leste la publika Relatóriu Trimestral sira tuir tempu, nomós laiha Relatóriu Anuál ba despeza nian maski iha informasaun balun ne’ebé publika sai iha Portál Transparénsia Orsamentál Timor-Leste nian. Aleinde ne’e, Timor-Leste mós la prodús Deklarasaun Pre-Orsamentál no Retifikasaun tinan klaran kada anuál.

“Iha sasukat partisipasaun públiku, Timor-Leste kontinua fó oportunidade uitoan de’it ba públiku atu partisipa iha prosesu orsamentál. Parlamentu Nasionál nia Komisaun balun mak fó oportunidade ba audiénsia públiku hosi sosiedade sivíl no públiku seluk, maibé besik laiha espasu bainhira prosesu orsamentál ne’e iha parte ezekutivu”, katak Juvinal.

Iha parte fiskalizasaun orsamentál, jerálmente Parlamentu hala’o fiskalizasaun limitadu durante síklu orsamentu. Maski adekuadu durante preparasaun no diskusaun, maibé fraku bainhira orsamentu ne’e implementa ona. Ba auditoria nian, Tribunal das Contas hala’o nia servisu ho adekuadu bainhira halo auditoria ba orsamentu nian, maibé prosesu auditoria ida ne’e la hetan revizadu hosi ajénsia independente ida. (ki)

Sem comentários: