VICENTE PREOKUPA KOMPOZISAUN MEJA FOUN PN – XANANA LA’OS CNRT NIA “KUSTA”

Prezidente Parlamentu Nasional (PN), Vicente Guterres, preokupa kompozisaun meja foun PN nian ne’ebe Bankada CNRT aprezenta atu troka nia iha tempu badak nia laran.

Bankada CNRT hatama ona proposta hodi indizita kompozisaun meja PN foun, kompostu husi Deputadu Aderito Hugo da Costa, prezidenti PN foun troka Vicente Guterres, Primeiru Vise Prezidenti Duarte Nunes, troka Adriano do Nascimento ho    Eduardo De Deus Barreto  “Dusae” nudar segundu vise prezidenti PN.

“Hau hakarak dehan, Bankada CNRT aprezenta no asuntu ida ne’e mos ita bele dehan katak asuntu la preve iha ita nia rejimentu, opsaun ligislativa desde primeira legislatura ho prezidente Lu Olo kuandu halo rejimentu, rejimenru ida ne’e nia sistema maka atu fo estabilidade ba orgaun soberania PN tanba ne’e maka iha rejimentu mesmu iha segundu legislatura iha tempu AMP nian iha duni revizaun maibe iha kestoens estruturais iha primeira legislautura halo rezimentu ida ne’e pratikamente iha alterada. Hau mos hakarak dehan katak, mesmu rekerementu ne’e aprovadu ho unanimidade atu hala’o eleisaun ba kompozisaun meja foun, ita laiha mekanismu rejimental atu fo pasu ida ne’e, la’os lakuna iha rejimentu,” hateten Prezidente PN, Vicente Guterres bainhira atu deskute rekerementu ne’ebe mak aprezenta husi Bankada CNRT kona ba kompozisaun meja PN foun liu husi plenaria, Tersa (26/04/2016).

Atual deputado bankada CNRT ne’e dehan tan, kargu nudar Prezidente PN provizorio hanesan mos vida ema nian.

“Hau dehan katak, Prezidente PN la’os atu kaer metin kadeira, fatin sira ne’e fatin sira provizorio, hanesan mos ita nia vida rasik mos provizorio, maibe tanba ita atu fo pasu ida nunka akontese mesmu FRETILIN iha tempu primeiru legislatura pratikamente maioria kualifikada la halo ida ne’e no mos segundu legislatura. Tan ne’e maka ita hakarak avansa mais ita tenke halo revizaun ba ita nia rezimentu para ita bele fo dalan, nudar prezidente PN iha estatutu prezidente ne’e rasik tenke mos hare ba direitus, deveres no dignidade ba orgaun PN,” afirma Vicente Guterres.

Vicente dehan, nia parte husu diskulpa ba bankada CNRT, tanba nia mos mai husi bankada CNRT duni.

“Hau husu deskulpa ba bankadas sira seluk, hau mos hanoin hau nia bankada tanba pasu ida ne’ebe mak atu fo pasu, pasu ida ne’ebe nein iha primeira legislatura fo, hanesan hau dehan iha primeiru legislatura FRETILIN ho maioria kualifikada la halo ida ne’e, AMP nia tempu mos la iha, inisiu bloku mos laiha,” afirma Vicente Guterres.

Vicente ho boa fe hateten, nia lakohi akuza nia bankada CNRT  ne’ebe relativa okupa tomak meja PN, maibe preokupa oituan tanba kompozisaun ne’e nunka konsulta ho nia.

Vicente preokupa mos ba partidu CNRT, tanba Xanana Gusmão. Xanana la’os deit prezidente partidu CNRT, maibe patrimonio Timor nian.

“Hau preokupa ba partidu, tanba hau mos preokupa ba katuas Xanana Gusmão, hau hanoin katuas Xanana la’os deit Prezidente CNRT, mas patrimonio ba ita hotu, tanba ne’e maka ho hau nia limitasaun hau hakarak kontribui atu ita nia katuas Xanana bele atravesa parte politiku ho diak hodi nune’e ita hotu respeito,” hateten Vicente.

Nia lia tun mos katak, iha komferensia lideres bankada bele aprova rekerimentu bankada CNRT nian ba kompzisaun meja foun PN, mais tenke loke dalan legal para bele avansa.

“Hau husu deskulpa hau lakonsege tanba laiha baze legal, hau lahare baze legal ida katak hau komete iregularidade,” Vicente hateten.

Hafoin Vicente halo deklarasaun relasiona ho desizaun partidu hodi hasai nia husi Prezidente PN, Vicente ne’ebe sei asume hela kargu Prezidente PN husu ba sekretaria PN, deputada Fernanda Lay le karta ninian ne’ebe mak nia aprejenta.

Parlamentu Nasional (PN), horseik, deskute rekerementu kompozisaun meja PN foun, rekerementu refere hatama husi bankada Congresu Nasional Rekonstrusaun Timor-Leste (CNRT).

Karta rekerementu ne’ebe mak le husi sekretaria meja PN, deputada bankada CNRT, Fernanda Lay katak, iha Julhu tinan 2012 partidu CNRT, PD no FM asina akordu hodi hari bolu koligasaun ida, bazeia ba BK ne’e maka hodi hili prezidente kompozisaun meja PN no forma V Governu konstritusioinal.

Karta rekerementu ne’e haktuir tan, durante hari;I V Governu konstitusional nia lala’ok la’o lakonduzivu, remodelasaun V Governu no hari’i VI Governu. Ho remodelasaun ne’e relasaun entre partidu ne’ebe hari’i bloku iha 2012 lakoperativo no konduzivu tanba ne’e bazeia ba iha loron 11 Marsu 2016 CNRT haruka karta ba PD hodi dehan katak CNRT hapara ona PD husi Bloku koligasaun, tanba PD viola ona principiu ne’ebe estabelese iha BK nian.

Iha loron 21 Marsu 2016 PD mos haruka fali karta resposta ba CNRT, katak PD simu desizaun husi CNRT nian, ho resposta ne’e, hahu kedas husi ne’e, bloku koligasaun laiha ona. Ho hakotu ona BK ne’e estabelese iha inisiu mandatu terceira legislatura maka Prezidente PN no kompozisaun meja PN nian ne’ebe eleza iha momentu ne’eba larefleta ona ba situasaun politika agora nian. Tanba ne’e maka deputado bankada CNRT hamutuk tolu nulu iha PN hato’o rekerementu tuir numeru 3 artigu 9 rejimentu PN nian atu halo fali eleisaun foun ba meja PN tuir artigu 16 no eleisaun ba vice Prezidente sira, no mos sekretaria meja sira tuir artigu 19 rejimentu PN nian.

Hafoin le tiha karta rekerementu ne’e, Xefi bankada CNRT, deputado Natalino dos Santos ne’ebe hanesan proponente dehan, konjuntura politika ne’ebe la’o iha TL ita hotu akompanha katak iha V no VI Governu hambrik, tanba iha 2012 iha koligasaun entre partidu tolu ne’ebe refleta iha ami nia rekerementu ne’e koalia klaru tanba liu husi prosesu koligasaun.

“Objetivu koligasaun atu garante sustentabilidade no estabilidade Governu nian, maibe iha prosesu nian laran tuir avaliasaun  CNRT hare katak iha koligasaun larefleta ona akordu ne’ebe konkordanasia entre partidus, tanba ne’e maka iha loron 11 Marsu CNRT liu husi CPN hare katak koligasaun ne’e larefleta ona situasaun politika tanba ne’e CPN ne’e deside hodi hakotu no termina Koligasaun CNRT no PD, koligasaun entre PD-CNRT maka hodi hari’i bloku,” dehan Natalino.

Nia hatutan, BK ne’e refleta iha kompozisaun meja PN, tanba termina ona Bloku hatudu katak kompozisaun meja iha 2012 mos larefleta ona iha polkitika atual, tanba ne’e maka deputado babnkada CNRT hato’o rekeremetu ba polenaira atu hili meja PN foun no mos Prezidente PN foun.

Deputado bankada PD, Virgilio Hornay, dehan PD lakestiona dinamika politika ne’ebe iha hodi fo rezultadu ba prosesu dinamizasaun polika la’o dadauk.

“Hanesan politiku tenke simu konsikuensia politika ne’ebe mai, maibe mos tenke ho honestu ba realidade ne’ebe ita iha, li-liu hau laaseita liafuan Viola prinsipiu da koligasaun, hau hanoin termus ida ne’e mais jeneriku, mais abstratu, tanba laiha razaun ida para atu fundamenta ba ita nia parseria ka vontade sira ne’ebe ita afiram hodi hari’i bloku, publiku presija hare katak sa kulpa bot mak PD halo hodi rezulta desizaun sira hanesan ne’e, hau hakarak husu prinsipiu kologasaun saida mak ami viola,” kestiona Virgilio.

Tantu, bainhira deputado bankada CNRT no PD halo intervensaun hodi hatan malu relasiona ho rekerementu ne’e, deputado FRETILIN, Aurelio husu katak se debate entaun sira FRETILIN sai husi korum.

“Hau halo pontu de ordem tanba ita deskute rekerementu ne’e ka ita deskute artigu pur artigu ne’ebe partidu sira iha bloku koligasuan halo, se ita deskute ida ne’e ami lahola parte ne’ebe ami hases an,” dehan deputado Aurelio.

Rekerimentu ne’e PN lakonsege diskute, tanba tempu. Nune’e  PN deside adia fali ba Kuarta ohin (27/04/2016), tuku 15:00 Otl.

Iha parte seluk, padre Paroquia St. Antonio Motael, David  Alves  da  Conceição husu povu atu hakmatek ba polemika politika ne’ebe lao iha rai laran.

 “Hau  hanoin  konaba  hari’i  estrutura foun meza  Parlamento  Nasional ne’e  normal  ne’ebé  mudansa  hodi  sobu  ida  tun  no  ida  sa’e, tamba  besik  ona  eleisaun  partidu  politika  sira  komesa  buka  tatika  atu hetan konfiansa husi povu,”dehan Padre David  Alves.

“Mai  hau  ne’e  normal  politika  ne’e hanesan ne’e, ohin  bele  hamutuk  aban  bele  bele  la’o  ketak-ketak. Ita povu  mak labele  paniku, ita halao deit saida mak fo benefisiu ba moris,”afirma nia.mia/tos

Jornal Nacional