quinta-feira, 15 de junho de 2017

Xanana Husu Setór Privadu Book-an Hodi Investe

TIBAR (TATOLI) - Ministru Planeamentu no Investimentu Estratéjiku (MPIE), Kay Rala Xanana Gusmão husu ba setór privadu Timor-Leste atu book-an halo investimentu la’ós hadau halo projektu tanba Tibar ba futuru tenke sai zona indústriál ida atubele hakbesik-an ba Portu Baia.

“Ha’u husu ba setór privadu atu book-an, hanoin didi’ak ba atu investe. Investe lahalo de’it otél, ita halo tiha otél di’ak ida iha fatin hotu atu bolu turizmu mai, turista sira dook, mai hemu bee aqua husi Indonézia, jus husi Indonézia, mai han supermi. Ita tenke komesa prodús”, Xanana apela iha lansamentu fatuk dahuluk ba Portu Baia Tibar, ohin.

Timor-Leste tenke esporta, maibé importasaun mak beibeik hanesan bee mós importa, tanba ne’e ba oin Timór tenke hanoin atu prodús.

Relasiona ho kondisaun dependenti ba esprtasaun, Xanana husu ba setór privadu la’ós de’it bá hadau atu halo projetu hotu ona, maibé komesa ona atu hanoin atu investe.

Senadora Australiana no PR Lú-Olo iha Interese Rezolve Disputa Fronteira Marítima

DILI (TATOLI) - Prezidente Repúblika (PR), Dr. Francisco Guterres Lú-Olo ho Senadora Australiana, Penny Wong, iha interese boot atu rezolve disputa fronteira marítime entre rai rua tanba Timor-Leste ho Austrália iha relasaun ne’ebé di´ak.

Kestaun ne´e fó sai liuhusi vizita kortezia ne´ebé Senadora Autraliana ne´e hala´o ho Xefi Estadu Lú-Olo iha Palásiu Prezidénsia Repúblika, Bairu-Pité, Dili, kuarta horsehik, ne´ebé Ajénsia TATOLI asesu hosi Mídia Palásiu Prezidénsia Repúblika.

Senadora Wong mak Austrália nia Ministra Sombra ba Negósius Estranjeirus no Komérsiu no líder Partidu Opozisaun nian iha Senadu Austrália.

Iha sorumutu ne’e, Senadora Wong informa ba Prezidente Republika katak ema Austrália sira no liu-liu Partidu Traballista Austrália fó prioridade boot ba relasaun bilaterál Austrália nian ho Timor-Leste, no ninia vizita ida ne’e, ne’ebé hala’o iha inísiu lejislatura dadauk ne’e, hanesan prova ida ba importánsia ida ne’e. Senadora Wong mós expresa ninia esperansa atu simu Prezidente Repúblika iha Austrália loron ruma.

Coligação BUP 'abre' boletim de voto das legislativas, Fretilin fecha

Díli, 15 jun (Lusa) - A estreante coligação Bloco de Unidade Popular (BUP) é a candidatura que abre o boletim de voto para as eleições legislativas de 22 de julho em Timor-Leste, com a Fretilin a surgir no último posto, o 21.º.

O ordenamento das 21 candidaturas ao voto parlamentar timorense foi hoje decidido num sorteio realizado no Tribunal de Recurso em Díli que na tarde de quarta-feira tinha aprovado a lista final de candidaturas autorizadas ao voto.

Deolindo dos Santos, presidente do Tribunal de Recurso, presidiu ao sorteio da ordem no boletim de voto, num ato em que participaram representantes das forças políticas e observadores nacionais e internacionais.

Um coletivo de juízes rejeitou as candidaturas de duas forças políticas, ASDT e PPT, confirmando as candidaturas de 20 outros partidos e de uma coligação.

O sorteio determinou que a Associação Popular Monarquia Timorense (APMT) ocupa o segundo lugar no boletim, seguida do Klibur Haburas Unidade Nacional Timorense (KHUNTO) e do Partido Esperança da Pátria (PEP).

Em quinto surge o Partido Socialista de Timor (PST), depois o Partido de Desenvolvimento Popular (PDP) e em sétimo o atual maior partido timorense em representação parlamentar, o Congresso Nacional da Reconstrução Timorense (CNRT).

O oitavo posto é do Partido Republicado, o nono do partido timorense mais antigo, a União Democrática Timorense (UDT), o 10.º é ocupado pelo Partido Democrata Cristão (PDC) e o 11.º pelo Movimento Libertação do Povo Maubere (MPLP).

Timor-Leste e Austrália continuam empenhados em acordo sobre fronteiras -- comissão

Díli, 14 jun (Lusa) - Timor-Leste e a Austrália continuam empenhadas em alcançar um acordo sobre as fronteiras marítimas entre os dois países, mantendo "reuniões produtivas" que estão a permitir a ambas conhecer a sua posição sobre o tema, segundo uma comissão mediadora internacional.

Delegações dos dois países mantiveram no início do mês uma nova ronda de contactos confidenciais que decorreram em Copenhaga, na Dinamarca, sob auspícios da Comissão de Conciliação e no âmbito de um diálogo conduzido de acordo com a Convenção das Nações Unidas sobre o Direito do Mar.

"Durante os últimos meses, a Comissão logrou aprofundar o seu conhecimento em relação aos interesses das partes e às questões em que divergem", disse o embaixador Peter Taksøe-Jensen, presidente da Comissão.

"A Comissão continua a crer que, tendo em consideração a boa vontade demonstrada por ambos os Governos, será possível alcançar um acordo abrangente para este conflito. Continuaremos a trabalhar com esse objetivo em mente", refere, citado num comunicado divulgado hoje.

O comunicado divulgado formalmente pelo Tribunal Permanente de Arbitragem (TPA) - instituição sob a qual decorrem os encontros bilaterais - confirma o ambiente cordial e produtivo dos encontros.

Incêndio em Londres | 17 MORTOS, 75 FERIDOS COM 20 EM ESTADO GRAVE

Grenfell: Número de vítimas revisto em alta após extinção do incêndio

A registar estão também 75 feridos, dos quais pelo menos 20 estão em estado grave. Incêndio no edifício já foi extinto por completo.

No balanço feito esta manhã à comunicação social, os bombeiros adiantaram que há mais cinco vítimas mortais resultantes do incêndio na torre Grenfell, que decorreu durante a madrugada de ontem.

Assim sendo, o número de mortos causados pelo incidente sobe agora para 17.

O incêndio também provocou 78 feridos, dos quais 18 estão em estado crítico. Famílias inteiras estão desaparecidas e o número de mortos poderá certamente subir, de acordo com a polícia londrina.

O comandante da polícia metropolitana de Londres, Stuart Cundy, disse acreditar que o número de mortos "vai, tristemente, aumentar".

PR: "Istória sira korajen nian" hosi luta timoroan ba independénsia tenki rejistadu

Prezidente Repúblika timoroan defende ona iha loron-kuarta ne'e katak "istória sira korajen nian" hosi luta timoroan nian ba independénsia nasaun nian tenki rejistadu, inkluzivu hodi inspira jerasaun sira iha futuru.

"Ha'u fiar katak iha istória barak korajen nian dezde tempu hosi ita nia bizavó sira to'o ohin loron. Ita tenki rejista istória sira ne'e iha surat-tahan hodi nune'e jerasaun futuru sira bele hatene kontributu saida maka fó ona ba istória ne'ebé identifika ita nu'udar povu", afirma hosi Francisco Guterres Lu-Olo iha Liquiçá, iha oeste Díli nian.

Xefe Estadu defende mós investimentu boot ida iha prezervasaun hosi patrimóniu hosi "valor istóriku notável" hanesan kadeia Aipelo no "heransa valiozu sira seluk hosi tempu kolonial portugés" ne'ebé maka permanese iha munisípiu Liquiçá.

"Konstrusaun antigu balun nakonu ho istória rekupera tiha ona, balun hahú tama iha prosesu destruisaun nian", nia hatete no fó ezemplu ba rezidénsia administrador nian, ne'ebé harii antes tinan 1910 no agora "tama iha estadu degradasaun nian".

Lu-Olo ko'alia iha serimónia ida hakohi restu mortal sira hosi ema na'in 259 ne'ebé mai hosi munisípiu ne'ebé rekolla iha pontu oioin Timor-Leste nian no agora hetan homenajen.

Estudante hosi EUA libertadu hosi Koreia-Norte to'o iha Ohio

Estudante norte-amerikanu Otto Warmbier, libertadu hosi Koreia-Norte hafoin hetan kondenasaun, iha tinan liubá, ba serbisu todan tinan 15 tanba naok kartaz ida iha hotél ida, to'o iha loron-tersa ne'e iha estadu Ohio.

Aviaun ne'ebé lori Otto Warmbier to'o iha tuku 22:20 loron-tersa (oras lokal) iha aeroportu ida iha Cincinnati, ne'ebé hafoin ne'e lori nia ba hospital. Tuir aman-inan sira, joven ho tinan 22 iha estadu koma iha tinan ida resin nia laran, hafoin hetan intoxikasaun maka'as hosi botulizmu.

Sekretáriu Estadu norte-amerikanu, Rex Tillerson, hatete mós katak serbisu hela ba libertasaun hosi sidadaun norte-amerikanu na'in tolu seluk ne'ebé maka kaer iha Koreia-Norte.

Otto Warmbier hetan kondenasaun ba serbisu todan tinan 15 nia laran hosi Supremu Tribunal norte-koreanu nian iha fulan-Marsu tinan liubá, hafoin admiti tiha katak naok kartaz ida ne'ebé dekoradu ho liafuan ida ho ligasaun polítika iha hotel ida iha Pyongyang, ne'ebé hanesan nia fatin hospedadu nian, iha ámbitu hosi digresaun ida iha fulan-Janeiru 2016 nian.

Joven ne'e hetan akuzasaun hosi "atividade agresivu" no konspirasaun hasoru unidade hosi Koreia-Norte nian.

SAPO TL ho Lusa

Pelumenus ema na'in 74 kanek, na'in 20 iha estadu krítiku, iha inséndiu iha Londres

Serbisu sira Ambulánsia Londres nian fó sai ona iha loron-kuarta ne'e katak ema na'in 74 simu hela kuidadu médiku nian, na'in 20 iha estadu krítiku, hafoin kanek iha inséndiu ne'ebé akontese iha Torre Grenfell, iha oeste Londres nian.

Paul Woodrow, xefe operasaun sira nian, hatete katak pasiente na'in 20 sira ne'e iha estadu krítiku, refere katak vítima sira simu hela tratamentu ba lezaun oioin no tanba absorve ahi suar.

Polísia hatete katak ema na'in neen mate iha inséndiu, ne'ebé hahú hafoin kalan-boot loron-kuarta nian iha Grenfell Tower, zona besik Notting Hill.

Pelumenus ema na'in neen mate no na'in sanulu resin loron ona ba hospital sira hafoin inséndiu ne'ebé iha loron-kuarta madrugada akontese iha prédiu ida habitasaun sosial nian iha Londres, balansu provizóriu ida ne'ebé bele aumenta, informa hosi polísia londrinu nian.

Edifísiu iha habitasaun 120 ne'ebé kalkula katak iha ema na'in 500 resin maka hela, barak liu hanesan joven família sira.

Labarik portugés na'in rua internadu iha ospital, maibé laiha perigu, bainhira sira nia aman-inan simu tratamentu, maibé sira iha kondisaun di'ak, haktuir hosi fonte Sekretáriu Estadu hosi Komunidade Portugeza nian ba Lusa.

Total ida hosi portugés na'in 10 maka hela iha apartamentu tolu iha prédiu ne'e no sira hotu iha kondisaun di'ak la inklui labarik na'in rua ne'e.

Lusa | SAPO TL | Foto@ Will Oliver/EPA

PLP La Uza Osan Hodi Dada Militante

Bobonaro – Partidu Libertasaun Popular (PLP) sei la uza osan hodi dada ema mai tama ba iha partidu PLP, maibe PLP iha domin neebe maka bele atrai komunidade.

Kestaun nee hatoo husi Prezidente Partidu PLP Taur Matan Ruak iha nia intervensaun wainhira halao konsolidasaun partidu iha postu administrative Lurba, Munisipiu Bobonaro, Tersa (13/6/2017).

Hau rona iha partidu balun komesa tamaba sai munisipiu hodi uza osan atrai ema atu tamab nian patidu hili sira, maibe ba partidu PLP rasik sei la halo aktu nee hodi atrai ema tama mai PLP, tamba emprinsiu partidu PLP moris nee ho domin hodi halo akumulasaun ba ema hotu atu halao mudansa ba iha governasaun liu-liu ba povu nian moris karik povu fo fiar iha eleisaun parlamentar 2017 nee,” dehan Taur.

Liu husi konsolidasaun nee husu ba iha militante no simpatizante hotu labeleba halo asaun oin oin hodi atrai ema tama partidu, maibe oinsa ho meius domin bele dada ema, ida nee mak prinsipiu PLP.

Nunee mos komisariu politiku Nasional PLP Fideliz Magalhaes hateten militante hotu tenke iha hanoin ida neebe diak hodi bele lori PLP manan eleisaun parlamentar neebe mai, nunee PLP bela forma governu neebe diak. Natalino T.da Costa

Suara Timor Lorosae

Situasaun Seguransa TL Kontroladu

DILI - Situasun seguransa iha teritoriu Timor Leste laran tomak ba semana ida nee lao kontroladu.

Situasaun jeral iha rai laran semana ida nee bele dehan rai laran lao diak, kontroladu,” dehan Segundu Komandante Jeral PNTL, Komisariu Polisia, Faustino da Costa ba jornalista iha Kuartel Jeral PNTL Caicoli, Dili, Segunda (12/07/2017).

Husi Postu Administrativu Laga, Komandante Eskuadra PNTL Laga, Sarjentu Polisia, Duarte Belo mos dehan, situasaun jeral iha Postu Administrativu Laga lao hanesan babain.

Iha Laga tantu komuniade no jeven sira iha kooperasuan ho parte seguran tanba nee, ami iha Laga kona ba problema lao normal no lao ho diak,” dehan Duarte.

Nunee mos Komandante PNTL munisipiu Ainaro, Superientendente Polisia, Justino Menezes dehan, mesmu iha konflitu konfrontasaun neebe mak akontese iha area Suku Nunu-Moge maibe depois de ida nee situasaun la normal.

“Ita nia polisia sira firme hodi asegura segura situasun needuni iha Ainaro situasun lao kontroladu,” dehan Justino. Lucia Ximenes

Suara Timor Lorosae