sábado, 11 de novembro de 2017

Líder katóliku husu "ekilíbriu di'ak" ba polítiku sira no debate sira kona-ba asuntu importante

Iha loron-sesta ne'e, Prezidente hosi Konferénsia Episkopal timoroan nian apela ona "ekilíbriu di'ak" ba líder polítiku sira nasaun nian no hatete katak hein debate polítiku ida kona-ba programa Governu nian ne'ebé reflete iha kestaun importante sira duké "tema lateral sira".

"Ha'u hakarak atu iha opozisaun ida tanba seidauk iha kultura ida hodi komprende katak opozisaun iha forsa no valor hanesan mós ho Governu ida. Bainhira opozisaun hanesan forte no di'ak liu, prátika Governu nian sei sai di'ak liu", hatete hosi Basílio do Nascimento.

"Konteúdu sira hosi programa sira ho saida maka hanesan interese loloos ba nasaun nia moris maka tenki orienta knaar sira hosi parte tomak. Governu aprezenta no opozisaun konkonda ka la'e, maibé diskusaun sira tenki halo kona-ba sentru hosi kestaun nian, liu duké diskuti tema sira seluk. Durante diskusaun ha'u haree hanesan diskusaun sira kona-ba asuntu sira seluk duké asuntu fundamental sira", hatete hosi bispu ne'ebé hanesan mós responsável hosi dioseze Baucau nian.

Kaer joven kuaze na'in 140 tanba viola lei kona-ba arte marsial ho arma kroat sira

Joven timoroan kuaze na'in 140 iha loron-sesta ne'e marka prezensa iha Tribunal Distrital Díli tanba Polícia Nacional de Timor-Leste (PNTL) kaer durante operasaun ida hasoru grupu ilegal sira arte marsial nian, hatete hosi komandante polísia nian ba Lusa.

"Kaer ona joven na'in 150, balun tinan sei ki'ik no nune'e haruka fila ba uma. Na'in 139 seluk, sira hotu iha liu tinan 17, aprezenta ona ba Tribunal", konfirma hosi Julio Hornay ba Lusa.

"Deskonfia hanesan elementu sira hosi grupu arte ritual ho marsial sira, inklui grupu 77, ne'ebé partisipa ona iha asaun ilegal sira, inklui juramentu no treinu no kaer sira iha bairu Taibessi, iha Díli", nia esplika.

Julio Hornay refere katak iha kazu maka violasaun hosi lei 5/2017 ne'ebé aprova iha fulan-Abril hosi Parlamentu Nasional kona-ba "prátika arte marsial sira, ritual sira, arma kroat sira no rama ambon".

Estudu: Maioria hosi LGBTI iha Timor-Leste hetan violénsia, inklui "violénsia koresaun nian

Maioria hosi komunidade LGBTI iha Timor-Leste hetan ona violénsia no abuzu psikolójiku no fíziku, inklui obriga kaben ho violénsia hodi "hadi'a" identidade seksual, haktuir hosi estudu dahuluk kona-ba komunidade timoroan ne'e. 

Relatóriu, ne'ebé fó sai semana ne'e, halibur sasin oioin hosi abuzu psikolójiku ho fíziku, inklui violénsia doméstika, obriga kaben ho tentativa kaben nian ne'ebé halo hosi membru sira família nian, muda orientasaun seksual no identidade hosi jéneru ema sira nian.

Ezamina mós fatór sosial ho ekonómiku, hanesan dependénsia finanseiru hosi família sira, no oinsá maka afeta sira nia moris iha sosiedade timoroan nian, rekomenda ba Governu no ba sosiedade sivil hodi fó liután apoiu ba feto lésbika sira no biseksual sira no ba mane transeksual sira, kria "oportunidade hodi aumenta sira nia kapasidade hodi bele tulun sira sai hanesan defensor prinsipal sira hosi sira nia direitu rasik".

CPLP hein eleisaun "justu ho livre" ho "partisipasaun maka'as" iha Guiné Ekuatorial

Líder hosi misaun observador sira hosi Komunidade Nasaun sira Lian Portugeza (CPLP) nian iha autártika ho lejislativu iha Guiné Ekuatorial hatete iha loron-sesta ne'e katak hein "partisipasaun maka'as" no atu eleisaun sira la'o ho "justu no livre".

"Ami hein katak iha partisipasaun maka'as ida hosi ema sira no ami fiar katak sei hanesan eleisaun justu ida, livre ho partisipadu", afirma hosi Jorge Borges, diplomata no antigu ministru kabu-verdianu, ba Lusa, hafoin audiénsia ida ho Prezidente ekuato-guiniense, Teodoro Obiang Nguema, ne'ebé maka "uza liafuan ruma iha lian portugeza".

Guiné Ekuatorial hanesan membru foun hosi CPLP, adere iha tinan 2014 ho promesa atu hanorin portugés no hakotu ho kastigu mate nian iha nasaun.

Jorge Borges esplika ona katak misaun hosi observador eleitoral sira aumenta ho embaixador sira hosi nasaun sira lian portugeza nian iha nasaun no sei fahe ba fatin oioin iha nasaun.