sábado, 17 de outubro de 2020

Prezidente CI: “jornalizmu parte integrál luta povu Timór”

BOBONARO, 16 outubru 2020 (TATOLI) - Iha komemorasaun tinan 45 trajédia Balibo Five, Prezidente Conselho de Imprensa (CI), Virgílio da Silva Guterres, konsidera komponente jornalizmu hola iha luta libertasaun to'o Timór hetan independénsia.

“Jornalizmu ne'e parte integrál hosi luta povu Timór ninian, tanba molok Revolução dos Cravos iha Portugál, hanoin atu defende direitu povu hahú mosu iha pájina imprensa iha tempu ne'ebá,” Prezidente CI hateten iha debate Publiku ho topiku 'papai prosesu konstrusaun Estadu ', iha ámbitu komemorasaun tinan 45 trájedia Balibo Cinco ne'ebé hala'o iha postu administrativu Balibo, munisípiu Bobonaro, sesta ne'e.

Nia dehan, Timor-Leste tenke haksolok tanba membru Asembleia Konstituante ne'ebé halo Konstituisaun tau artigu importante atu garante liberdade espresaun no liberdade imprensa

“Garantia ne'e fó espasu sidadaun bainhira ko'alia liberdade imprensa, iha espasu ba meiu komunikasaun sosiál no jornalista atu hala'o knaar ne'ebé iha konteksu responsivo sosiál, não prevelejiadu tanba hetan liberdade liuhosi hatkonutan informasaidu haiku haiku direitu hetan informasaun loloos, ”nia akresenta.

Labele Diskrimina Oan

DILI, STLNEWS.co -- Oan maka esperansa ba familia no nasaun, tanba nee inan aman sira iha dever atu eduka no motiva oan sira neebe ho kondisaun difisiente no labele halo diskriminasaun.

Diretor Ahisaun, Domingos TM dos Santos dehan, inan aman sira tenke motiva oan sira asesu ba edukasaun, inklui partisipa iha atividades saida deit no labele bandu sira.

“Ita haree iha área rural sira mosu diskriminasaun makaas, dala ruma familia sira la fo oan sira ba eskola, tanba deit kondisaun defisiente, tanba nee husu falimia sira atuilita oan sira halo atividades ruma, mesmu ho defisiente labele halo hotu hotu,” dehan Domingos ba STL iha nia knar fatin Ahisaun Fatuhada Aimutin Dili, Kinta (15/10/2020).

Nia husu atu muda komunidade sira nian pensamentu katak oan ho difisiente labele halo buat ida, nee sala, difisiente mos bele halo buat ruma tuir kondisaun sira nian. Tanba nee inan aman sira tenke haruka oan sira ba iha eskola, labele diskrimina sira.

Uza Kareta Loron Ferias, MP Alega ECP Prizaun Fulan 6

DILI, STLNEWS.co  -- Husi alegasaun, Ministeriu Publiku (MP) solisita ba tribunal aplika pena prizaun fulan 6, suspende tinan ida ba arguidu ho inisial ECP. Tanba provadu, uza kareta estadu ba loron ferias.

Tuir MP nia haree katak, arguidu hanesan funsionariu publiku iha Dirasaun Komersiu Internu, sub-tutela ba Ministeiru Turizmu, Komersiu no Industria hanesan motorista. Tanba nee MP husu ba tribunal aplika pena prizaun fulan 6, suspende ba tinan ida.

Maski nunee, parte defeza, husu tribunal aplika deit pena administrasaun ba arguidu, tanba haree ba arguidu nia arependementu.

Rona tiha parte rua, tribunal adia audiensia ba loron 29 Fulan Outobru 2020, tuku 5:00 lokraik hodi lee leitura sentensa.

Tuir faktus katak arguidu ECP, hanesan funsionariu publiku iha Dirasaun Komersiu Internu, sub-tutela ba Ministeiru Turizmu, Komersiu no Industria hanesan motorista.

PR fó Parabens ba FAO iha Selebrasaun Loron Mundial Ai-han

Timor Post (16/10/2020)  -- Prezidente Repúblika Francisco Guterres Lú Olo fó parabens ba FAO nu'udar ajénsia internaional ida tau matan ba ai-han no agrikultura, ne'ebé selebra ninia aniversáriu ba dala hitu nulu resina lima, iha 16 outubru 1945.

Tinan haat nulu liubá, iha loron aniversáriu FAO nian, ONU deside hatuur 16 outubru, nu'udar Loron Mundial Ai-Han / Dia Mundial da Alimentação.

Inisiativa selebra mós Loron Mundial Ai-Han iha Timor-Leste hahú husi Diretor-Jeral FAO nian iha Dili. Tema ba tinan ida ne'e mak “Kuda, Haburas, Sustenta. Hamutuk. Ita-nia lala'ok ohinloron mak ita-nia futuru ”

Timor-Leste simu eventu ida ne'e nu'udar Estadu-Membru ONU nian no partisipa ho lala'ok oin-oin ne'ebé permite fahe liután informasaun ba ita-nia ema kona-ba neses atuidade hasa'e produsaun, prodús ai -han oin-oin liután no ho kualidade, oinsá han di'akliu, atu ita-nia ema bele moris saudável ohinloron no abanbairua.

Deputadu CNRT Konsidera Governu Uza De'it Maioria hodi hanehan Le

Timor Post (15/10/2020) -- Vise Prezidente CNRT, Patrocínio Fernandes, konsidera VIII governu uza de'it maioria parlamentár hodi hanehan lei mak ohin loron akontese.

“Ohin loron ita haree ita nia estadu ne'e la'o hela iha situasaun ida ne'ebé la'ós ona demokrasia ida ne'ebé regula ho lei, maibé ho demokrasia ida ne'ebé mak importante ita iha lista parlamentár ne'e mak agora akontese daudauk, ”Patrocínio hato'o ba jornalista sira iha parlamentu nasionál Kinta (15/10).

Vise xefe Bankada CNRT ne'e afirma, maioria ne'e atu soke moru ka soke saida ne'e la importante, importante mak iha maioria ida bele hola desizaun ida.

“Kuandu akompaña didi'ak ohin loron iha Timor ne'e parlamentu iha kompeténsia ba buat hotu karik iha prezidente repúblika, ne'ebé bainhira buat ruma sente katak asegura hela votus iha parlamentu nasionál la buat hotu bele deside bele la'o lei atu iha ka laiha ”hatutan tan deputadu.

Deputadu opozisaun ne'e observa katak hare de'it hosi performa ne'ebé mosu iha debate OJE 2020 nian sai sasukat ba inkapasidade governu nian atu ezekuta orsamentu iha fulan 2 nia laran.

“Haree de'it ba iha kapasidade ho de'it performa sira ne'ebé mosu iha debate orsamentu ita hanoin katak oinsá mak sira bele ezekuta ho orsamentu sira ne'ebé sira anterior iha OJE 2020 ba iha fulan rua nia laran, komu iha votus maioria bele deside ida ne'e mak realidade akontese ohin loro ”, nia dehan. 

Jornalista: Julio Salinas Soares

Jornadas Pedagógicas do Centro do CLP analisam desafios em Timor-Leste

O Centro de Língua Portuguesa da Universidade Nacional Timor Lorosa’e (UNTL) acolhe na próxima semana a 5ª edição das Jornadas Pedagógicas, iniciativa que este ano se centra nos desafios atuais da formação em língua, literatura e cultura.

Iniciativa da Faculdade de Educação, Artes e Humanidades que conta com o apoio da Embaixada de Portugal, as jornadas, que decorrem entre segunda e quarta-feira da próxima semana, reúnem vários especialistas em Timor-Leste e no estrangeiro.

Sofia Santos, da comissão organizadora, explicou numa nota enviada à Lusa que as jornadas são uma oportunidade para divulgar trabalhos realizados no último ano na UNTL, “promovendo um espaço de debate e divulgação de conhecimento” nestas áreas.

“As jornadas procuram pensar a língua portuguesa e o seu ensino em Timor-Leste, num contexto multilingue e multicultural onde confluem ainda conhecimentos tecnológicos e didáticos”, referiu.

A agenda das jornadas prevê a apresentação de quase duas dezenas de comunicações, a que se somam várias oficinas de trabalho ministradas por docentes do Centro de Língua Portuguesa.

Este ano, as jornadas contam com a participação de Isabel Margarida Duarte, professora de Linguística da Universidade do Porto, Fátima Mendes, do Instituto Camões, e Nataniel Ngomane, diretor da Escola de Comunicação e Artes da Universidade Eduardo Mondlane, em Moçambique, entre outros.

Os desafios do português como segunda língua é o tema de uma das conferências plenárias, com outra a analisar a experiência do uso de clubes de livros em Moçambique como elemento fomentador da leitura.

Plataforma | Lusa

A saudação de três dedos é símbolo de revolta na Tailândia

A Tailândia tem vivido dias atribulados. Milhares de pessoas têm-se manifestado nas ruas contra o governo, a monarquia e os militares, numa tentativa de pedir mais limites aos seus poderes. Os três dedos no ar já são uma imagem de marca dos protestos.

O movimento pró-democracia tem estado nas ruas há vários meses, mas esta semana foram detidos 22 manifestantes, depois de o governo decretar estado de emergência nacional no país, de forma a proibir os protestos. Os ajuntamentos com mais de cinco pessoas não são permitidos, mas milhares permanecem nas ruas a exigir mudanças.

A saudação de três dedos, conhecido por muitos da série de filmes e livros de "Hunger Games", tornou-se um símbolo da revolta dos tailandeses. O gesto, que nos filmes começou como uma saudação, uma forma de agradecer ou mostrar amor a outros, também se transformou na sétima arte num sinal de protesto contra os poderosos. Algo que os tailandeses adotaram como seu: a grande maioria da população continua refém dos poderes de uma minoria muito rica.

Jornal de Notícias | Imagem: EPA

Grande Baía pode ser a tábua de salvação da população de Hong Kong

#Publicado em português do Brasil

Alex Lo | South China MorningPost | opinião

Os patrióticos de Hong Kong dizem que as pessoas deveriam amar a China. Nossos jovens rebeldes e seus simpatizantes dizem de jeito nenhum. Mas existe uma terceira via, que é incentivá-los a ver o sertão, especialmente a Grande Baía, como uma terra de oportunidades de carreira, sustento e aposentadoria.

A realidade é que Hong Kong não tem futuro como entidade separada. Com isso, não quero dizer apenas politicamente. A integração da cidade com o resto da nação é desejável e inevitável, para os indivíduos e para a cidade como um todo. Por que não tentar fazer com que todos saiam ganhando trabalhando juntos, em vez de ver o outro lado como inimigo?

Socialmente, economicamente e em termos de desenvolvimento urbano e habitação, Hong Kong não pode enfrentar desafios profundos por conta própria.

Isso tem muito a ver com o fracasso do governo local desde a transferência de 1997. Nem a oposição produziu qualquer figura de liderança com qualidade e credibilidade. Parece claro que nem o governo, nem a oposição ou o movimento de protesto serão capazes de resolver esses problemas para o povo de Hong Kong tão cedo.

A área da Grande Baía deve ser vista como uma tábua de salvação para o povo de Hong Kong. Por exemplo, Shenzhen e Zhuhai, os mais próximos de Hong Kong e com o maior número de links de infraestrutura entre eles, devem ser considerados nossos parceiros, não concorrentes.

Incentivos fiscais, facilitação de viagens transfronteiriças e trabalho com as autoridades da área da baía para desenvolver conjuntamente instalações para educação, hospitais e lares de idosos e idosos - isso vai encorajar mais moradores a considerar viver e trabalhar no continente.

Existem os números para apoiar essas iniciativas. Meio milhão de habitantes de Hong Kong já vivem nas cidades do continente na área da baía.

Uma pesquisa recente do Departamento de Censo e Estatística estimou que cerca de 266.000 habitantes de Hong Kong estavam interessados ​​em se mudar para a área da baía. As razões citadas incluem uma vida mais espaçosa (49,5 por cento), menor custo de vida (44,2 por cento) e casas a preços acessíveis (26 por cento).

Com um PIB de quase US $ 1,7 trilhão cobrindo uma área de 56.000 quilômetros quadrados, a área da baía oferece muitas oportunidades e espaço de vida do que a minúscula Hong Kong.

E quando você criar interesse, mais pessoas o seguirão. Em muitas das principais cidades da área da baía, os padrões de vida são comparáveis, senão melhores do que os de Hong Kong. Viver com os continentais dissipará muitas informações erradas e mal-entendidos entre as pessoas de ambos os lados.

*Alex Lo é colunista do Post desde 2012, cobrindo as principais questões que afetam Hong Kong e o resto da China. Jornalista há 25 anos, trabalhou para várias publicações em Hong Kong e Toronto como repórter e editor de notícias. Ele também lecionou jornalismo na Universidade de Hong Kong.

Publicado por Página Global