sexta-feira, 20 de outubro de 2017

MNE timorense garante que Governo cumprirá compromissos apesar de situação política

Díli, 20 out (Lusa) - O Governo timorense garantiu hoje ao corpo diplomático acreditado em Díli que cumprirá todos os seus compromissos, referindo que apesar do atual momento de tensão política, Timor-Leste "continuará a merecer a confiança internacional".

"O país continua estável, pacífico, com todas as atividades a decorrer com normalidade", disse Aurélio Guterres, ministro dos Negócios Estrangeiros e Cooperação, num encontro com diplomatas, um dia depois de a oposição ter aprovado no Parlamento Nacional uma moção de rejeição ao programa do Governo.

"Todos os programas estão a decorrer com normalidade e a administração estatal cumprirá todos os seus compromissos. Timor-Leste continuará a ser um exemplo de construção de Estado e a merecer a confiança de todos", afirmou, durante o curto encontro.

Apelando aos "investidores internacionais e às empresas para que continuem a depositar a sua confiança em Timor-Leste", o chefe da diplomacia disse que o processo político em curso acabará por beneficiar o povo e o país.

Australiano condenado em Timor-Leste a três anos e meio de cadeia por posse de droga

Díli, 20 out (Lusa) - Um cidadão australiano foi hoje condenado a três anos e meio de prisão efetiva pelo Tribunal Distrital de Díli por posse de estupefacientes, no caso algumas plantas de marijuana, absolvendo-o do crime de consumo.

Tony Crean, que estava detido preventivamente desde 31 de janeiro e para quem o Ministério Público pediu 10 anos por tráfico e quatro por consumo, é o primeiro estrangeiro julgado com base na nova lei da droga do país.

Ainda que o arguido tenha admitido consumo e rejeitado tráfico, o juiz acabou por o absolver do consumo (testes à urina deram negativo), mas condenar por posse e tráfico.

Dois agentes policiais, as duas únicas testemunhas apresentadas pelo Ministério Público - que na acusação inicial usava a expressão "flagrante delito" para os crimes de consumo e tráfico - confirmaram durante o julgamento não haver qualquer indício de tráfico.

Komandante hosi forsa defeza timoroan nian apela ba populasaun hodi hakmatek nafatin

Komandante hosi forsa defeza timoroan sira nian apela ona, iha loron-sesta ne'e, ba populasaun hodi "kontinua ho sira nia moris hanesan baibain" iha momentu atual hosi tensaun polítika, hodi garanti katak autoridade sira sei la permiti violasaun ruma ba lei ka orden.

"Nu'udar komandante hosi forsa sira ne'ebé garanti seguransa Estadu, lei, orden no dame nian, ha'u apelu ba ema tomak iha Timor-Leste hodi kalma nafatin. Situasaun hanesan kontroladu. Nasaun hanesan seguru", hatete hosi Lere Anan Timu, komandante hosi Forsa Defeza sira Timor-Leste (F-FDTL) nian.

"Ema ne'ebé de'it, hosi ki'ik to'o boot, líder ka la'ós líder, labele estraga situasaun. Bainhira hamosu problema sira, forsa armada sira no polísia sei foti medida nesesáriu sira", nia hatete ona iha deklarasaun sira ba jornalista sira hamutuk ho komandante hosi Polísia Nasional Timor-Leste (PNTL) nian, Júlio Hornay.

Responsável na'in rua ba forsa sira seguransa nasaun nian ko'alia hafoin hasoru malu ho Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lu-Olo, liutiha loron ida hafoin opozisaun aprova tiha iha Parlamentu Nasional proposta ida hodi rejeita programa Governu nian.

Organizasaun Rezisténsia Kondena Mosaun Rejeisaun

DILI, (TATOLI) – Reprezentante Organizasaun Rezisténsia hanesan OJETIL, OPJELATIL, FITUN, Sagrada Família no Aswa’in Lemorai kondena asaun Mosaun Rejeisaun ba programa Governu ne’ebé aprejenta hosi bankada parlamentár CNRT, PLP no KHUNTO iha Parlamentu Nasionál, kinta (19/10) kalan.

Portavóz Organizasaun Rezisténsia sira, José Manuel Nakfilak hateten deputadu sira ne’ebé maka hato’o Mosaun Rejeisaun ne’e la hatudu maturidade ba povu no Nasaun ne’e.

“Sira seidauk haree programa ne’e, sira prepara ona Mosaun Rejeisaun. Katak, má fé ne’e iha. Tanba ne’e maka organizasaun rezisténsia tomak ne’ebé fó án tomak ba independénsia Timor-Leste nian, hamutuk iha ne’e atu fó oin fali ba situasaun polítika atuál”, Nakfilak hato’o kestaun ne’e ba jornalista sira Sede Veteranus, Bairros dos Grilhos, Dili, kinta ne’e, hafoin halo análiza ba asaun Mosaun Rejeisaun.

Tensaun Polítika Provoka Presu Nesesidade Báziku Sa'e

DILI: Dezde polítiku na’in sira ‘hadau malu’ ba ukun, fó implika mós ba ekonomia iha rai laran. Hafoin eleisaun lejizlativa presu nesesidade báziku iha merkadu kontinua aumenta.

Observasaun diáriu ne’e nian iha terrenu presu nesesidade báziku la la'o normál. Folin sasán husi kontinua aumenta iha kada fulan.

João da Silva, na’in loja Buras, Audian, hateten, kompara kapasidade kompra entre fulan Setembru ho Outubru, folin sasán la’o la normál. Presu ba nesesidade báziku hanesan foos, trigu, mina no masin-midar kontinua sa'e kada fulan.

Iha fulan kotuk, folin sasán ladún sa’e, maibé iha Outubru ne’e nia laran komesa aumenta. Foos nia folin hetan aumenta $0.25. Ezemplu, foos kilograma 25 ne’ebé antes ne’e fa’an ho folin $11 to’o $11.50 agora sa'e ba $11.75 to’o $12.

Mosaun Rejeisaun Orientasaun Husi Xanana

DILI: Mosaun rejeisaun ne’ebé bloku opozisaun Aliansa Maioria Parlamentár (AMP) halo ba programa VII Governu Konstitusionál, nu’udar orientasaun husi Prezidente Partidu CNRT, Kay Rala Xanana Gusmão. Prezidente Bankada CNRT, Arão Noe de Jesus Amaral hateten, bankada simu husi prezidente CNRT horisehik (Kuarta, (18/10)), via telefone katak, kuandu buat hotu mak la’o tuir konstituisaun, laiha ema ida mak kestiona tanba nasaun ne’e Estadu Direitu Demokrátiku.

“Maun boot sira hakarak kontaktu malu ba ami laiha buat ida. Maibé, servisu ne'ebé ami hala’o bazeia ba orientasaun partidu nian, no mós hetan kontaktu permante ho prezidente partidu CNRT,” dehan nia, iha Uma Fukun PN, horisehik.

Tuir nia, bankada ne’e reprezenta partidu no halo polítika partidu nian. Ne’e duni saida mak halo durante ne’e mai husi orientasaun partidu nian.

Povu Husu Parpol Fo Liman Ba Malu

DILI - Foin lalais Partidu 21 mak kompete iha eleisaun jeral liuba kotu, maibe povu fo fiar ba Patidu lima (5) mak hetan asentu iha Parlamentu Nasional, tanba nee husu ba Partidu lima nee atu iha konsensia hodi diskute povu iha rai ida nee nia moris.

Hateten Xefi suku Kaikoli Hipolito Marques Sarmento bainhira dada lia ho STL iha nia knar fatin sede Suku Kaikoli Dili Kinta (19/10/2017), katak Deputadu PN Partidu lima neebe hetan asentu iha PN hanesan CNRT, PLP, PD, KHUNTO no Fretilin. Oinsa atu fo lima ba malu tanba povu fo fiar ba sira atu desemvolve rai nee durante tinan lima (5).

Hipolito, lori povu Suku Kaikoli nia naran husu ba governu no Deputadu PN 65 oinsa atu servisu hamutuk hodi hadomi rai nee no hadomi povu ida nee, tanba povu mak fo fiar ba ba Partidu lima nee atu kaer ukun rai nee durante tinan lima. Tanba bainhira mosu krize politika povu nia susar no halerik xefi suku sira mak hatenee, nomos povu mak sai vitima.

Governu Jestaun Funsiona, Hein Desijaun PR Ba Eleisaun Antsipada

DILI – VII Governu Konstitusional neebe lidera husi Xefi Governu Mari Alkatiri, sei lalori tan programa Governu nian ba aprezenta segundu fase iha Parlamentu Nasional, no Governu jestaun funsiona too Janeiru 2018, hodi hein desizaun Prezidente RDTL Francisco Guterres Lú Olo, ba eleisaun antisipada.

Xefi bankada FRETILIN Francisco Miranda Branco hateten, Programa Governu VII Governu Konstitusional sei lalori mai aprezenta tan iha Parlamentu Nasional ba segunda ves, ida nee maka nee ona, no Governu de jestaun funsiona to Janeiru 2018, hodi hein desijaun Prezidente nian ba eleisaun antisipadas.

“Governu deside tiha ona atu lamai tan ba segundaves, neebe Governu jestaun nee lao to Janeiru 2018, no ita hein desijaun Prezidente da Republika nian ba eleisaun antisipada tuir konstitusisaun atu deside,” dehan deputadu Branco, ba jornalista sira, iha sala banada FRETILIN, Sesta (20/10/2017).

Reprezentante povu husi bankada FRETILIN haktuir tan katak, Orsamentu 2017 to ba Dezembru, tanba sei iha orsamentu annual termina iha Dezembru, ba oin nee FRETILIN nia preokupasaun tanba nee maka desizaun sira nee los maibe tenke hare ba konsekuensia los I laloo.

Portantu aktividaes servisu iha Parlamentu Nasional, tuir deputa Branco katak, Lao normal nafatin hanesan bain bain, hodi hein to mensajen Prezidente Republika tun.

Iha fatin hanesan Xefi bankada PD Maria Teresa da Silva Gusmao Husu ba povu tomak liu-liu joven sira atu hakmatek iha fatin, hare servisu ho estuda, tanba nasaun ida nee iha sira nia liman kontribui ba paz, atu fo tempu ba boot sira hodi hanoin desizaun ida neebe diak liu ba nasaun nee nia diak. 

Carme Ximenes | Suara Timor Lorosae

PNTL Halao Passa Revista

DILI – Kombate mobilizasaun massa balun organizadu husi Munispiu Polisia Nasional Timor Leste (PNTL) tantu husi Nasional too Munisipal halao/check point iha fat-fatin oi-oin hodi halo identifikasaun ba sira.

Tuir Komadante Jeral PNTL komisariu, Julio da Costa Hornay, atu antisipa rumoris neebe dehan sei iha mobilizasaun massa husi munisipiu mai Dili atu halo destrubus bainhira programa governu la liu iha parlamentu maka Komandu Polisia Nasional Timor-Leste hodi hasai orden ba komadante munisipiu atu halo passa revista ba viaturas tantu ema neebe maka atu mai Dili.

Julio esplika, polisia halo passa revista, ba Chek Point ida nee polisia laos halo iha sidade Dili deit maibe iha Munisipiu sira hotu. Horiseik rona informasaun katak ema balun husi Munisipiu hakarak mai Dili tanba hakarak observa situasaun politika neebe mak lao dadaun iha sidade laran.

Ezekutivu timoroan aumenta media seguransa nian hafoin rejeisaun ba Programa Governu nian

Iha loron-kinta ne'e, Ministru Defeza no Seguransa Timor-Leste nian fó sai katak fó ona instrusaun sira ba autoridade sira ba reforsu preventivu ida hosi medida sira seguransa nian iha nasaun, liuliu iha kapital, Díli, hafoin opozisaun rejeita Programa Governu nian.

"Situasaun kalma hela maibé ami aumenta seguransa hodi antesipa. Hanesan situasaun normal ida", hatete hosi José Somotxo, hodi espesifika katak instrusaun ne'e fó ona ba polísia no ba forsa armada sira.

José Somotxo ko'alia ba Lusa iha sala sira iha parlamentu nia oin ne'ebé rezerva ba bankada Congresso Nacional para a Reconstrução de Timor-Leste (CNRT), partidu boot opozisaun nian, ne'ebé deputadu sira hosi opozisaun sei hasoru malu hafoin aprova tiha proposta ida rejeisaun nian ba programa governu nian.

Votu ne'ebé taka ona loron haat debate nian iha Parlamentu Nasional marka ho tensaun, ho pelumenus deputadu na'in ida hosi Partidu Demokrátiku (PD) ho membru oioin hosi públiku hakilar "traidor sira" hasoru deputadu sira hosi opozisaun.

PM timorense considera moção da oposição cheia de "vício, veneno e vingança"

Díli, 19 out (Lusa) - O primeiro-ministro timorense, Mari Alkatiri, classificou a moção de rejeição da oposição ao programa do Governo, como um documento cheio de "vício, veneno e vingança", criticando o que disse ser um "infanticídio preanunciado" do texto do executivo.

"Este documento [moção] está cheio de vício, veneno e vingança", disse Mari Alkatiri, no final do debate do programa do Governo chumbado hoje por uma moção de rejeição apresentada pelas três bancadas, maioritárias, da oposição.

"Esta é uma história de morte preanunciada. Um infanticídio preanunciado. Antes do programa ser apresentado já tinham dito que iam votar contra e rejeitar. Já vinha viciada, já estava envenenada. Foi rejeitado antes de ser apresentado", afirmou.

As três bancadas da oposição maioritária no Parlamento Nacional timorense aprovaram hoje uma moção de rejeição do programa do Governo, contra os votos das duas forças que apoiam o executivo, que, se houver segunda moção, pode cair.

O texto foi aprovado com o apoio da bancada do Congresso Nacional da Reconstrução Timorense (CNRT) e do Partido Libertação Popular (PLP) - liderados respetivamente pelos ex-Presidentes e líderes históricos timorenses Xanana Gusmão e Taur Matan Ruak - e pelos deputados do Kmanek Haburas Unidade Nacional Timor Oan (KHUNTO), que se estreia no parlamento na atual legislatura.

A moção teve 35 votos a favor, 30 contra e nenhuma abstenção.

Líderes políticos timorenses apelam à calma após moção de rejeição ao programa do Governo

Díli, 19 out (Lusa) - Líderes políticos timorenses, incluindo o primeiro-ministro, fizeram hoje um apelo a que a população se mantenha calma na sequência da aprovação pela oposição, maioritária no Parlamento Nacional, de uma moção de rejeição ao programa do Governo.

"Apelei a todos voltarem a casa com calma. Eu também estou calmo. Tudo faremos para não haver violência mas não podemos, com o dito sentido de Estado estar eternamente em sentido e entregar o Estado a outros", afirmou à Lusa Mari Alkatiri depois da votação da moção.

O texto foi aprovado com o apoio da bancada do Congresso Nacional da Reconstrução Timorense (CNRT) e do Partido Libertação Popular (PLP) - liderados respetivamente pelos ex-Presidentes e líderes históricos timorenses Xanana Gusmão e Taur Matan Ruak - e pelos deputados do Kmanek Haburas Unidade Nacional Timor Oan (KHUNTO), que se estreia no parlamento na atual legislatura.

"Votaram a favor 35, votaram contra 30, abstenção 0. Moção de rejeição aprovada", disse Aniceto Guterres, presidente do Parlamento Nacional.