quinta-feira, 8 de fevereiro de 2018

Partidu timoroan sira konkorda ho kalendáriu ne'ebé hato'o ba eleisaun antesipadu

Partidu sira ne'ebé iha fatin iha parlamentu, iha loron-kuarta ne'e, konkorda iha reuniaun ida ho Prezidente Repúblika hamutuk ho órgaun eleitoral sira, ho kalendáriu ne'ebé hato'o ba eleisaun antesipadu sira iha Timor-Leste, previstu ba fulan-Maiu.

Reuniaun ne'ebé konvoka hosi Prezidente Repúblika, Francisco Guterres Lu-Olo, ne'ebé iha semana ne'e karik sei fó sai loron hodi hala'o votasaun, importante hafoin sobu tiha parlamentu ne'ebé eleitu iha loron 22 Jullu hodi sai hanesan solusaun ba problema polítiku iha nasaun.

Bainhira hakotu reuniaun, responsável partidáriu sira konfirma ona katak aseita proposta sira kalendáriu nian ne'ebé hato'o hosi Komisaun Nasional Eleisaun (CNE) nian, agora hein de'it desizaun hosi xefe Estadu.

Alcino Baris, prezidente CNE nian, konfirma ona katak kalendáriu ne'ebé hato'o kalkula votasaun ba loron 12 Maiu, agora hein de'it Prezidente atu desidi konkorda ho loron ne'e ka la'e.

"Bainhira señór Prezidente desidi loron, órgaun eleitoral sira prontu hodi implementa kalendáriu ruma", nia afirma.

José Reis, sekretáriu-jeral adjuntu hosi Frente Revolucionária do Timor-Leste Independente (Fretilin), ne'ebé lidera koligasaun Governu nian, hatete ona ba Lusa katak partidu konkorda ho kalendáriu no loron ne'ebé hato'o.

José Reis, konsidera iha fundu sufisiente hodi hala'o asaun eleitoral, maski iha rejimi duodesimal ne'ebé hala'o dezde loron 01 Janeiru, destaka ona maturidade ne'ebé maka populasaun, "liuliu joven sira", hatudu daudaun iha fulan hirak ikus ne'e iha Timor-Leste.

Dirijente hosi Fretilin salienta faktu katak partidu tomak aseita desizaun ne'ebé maka hili hosi Prezidente Repúblika, hodi kritika katak pré-kampaña sei marka ho insultu sira no tentativa sira hodi fahe sosiedade.

"Hanesan laiha responsabilidade no la kontribui. Laiha ona argumentu sira seluk no tenta fahe ami. Agora problema la'ós frente armada ka diplomátika, maibé maka hadi'a kondisaun sira hosi povu nia moris no nasaun nian", nia afirma.

Kona-ba aliansa hosi partidu sira opozisaun nian, José Reis konsidera katak hanesan "plataforma kontraditóriu" ida, hodi hanoin kona-ba pozisaun sira partidu sira hatudu ona iha kampaña ba votasaun iha tinan liubá.

"Ba ami, ne'e sei hanesan referendu ida ba programa hosi Governu dahitu nian no ho programa ne'e maka ami bo votu", Reis hatete.

Dionísio Babo, responsável hosi Komisaun Diretivu Nasional (CDN) hosi partidu boot opozisaun nian, Congresso Nacional da Reconstrução Timorense (CNRT), hatete ona ba jornalista sira katak nia forsa polítika konkorda ho kalendáriu ne'ebé hato'o.

"Antes ami hato'o mudansa ruma ba lei ne'ebé hala'o daudaun, maibé hafoin debate ami konsidera katak hanesan kestaun tékniku sira ne'ebé maka depois bele rezolve", nia observa.
Babo hatete katak partidu partidu sei iha programa foun ida, kria hamutuk hosi partidu tolu ne'ebé agora daudaun iha opozisaun (CNRT, PLP ho KHUNTO) no unidu iha Aliansa foun ba Mudansa ho Progresu (AMP).

Hatán kona-ba karik pré-kampaña marka hela ho insultu sira no atake pesoal sira iha rede sosial sira, Babo hatete katak partidu sei kontinua ho maturidade ne'ebé maka sira hatudu nafatin.

"Iha fórum balun ne'ebé bele identifika fásil tebes ne'ebé maka halo daudaun insultu ba ema sira no ba instituisaun sira. Hosi parte CNRT nian, ami hatudu ona maturidade polítika antes, durante no hafoin eleisaun tinan 2017 nian, no ami mantén disiplika hodi la mete iha kampaña sira hanesan ne'e tanba bele estraga kualidade Estadu no demokrasia nian", nia afirma.

Fidelis Magalhães, xefe hosi bankada Partidu Libertasaun Popular (PLP), hatete ona katak nia partidu konkorda ho proposta hosi kalentádiu ne'ebé CNE aprezenta, ho "loron adekuadu sira hodi hala'o votu transparente ida no profisional".
"Eleisaun hanesan kondisaun ida importante ba demokrasia ida, no ami iha responsabilidade sira hodi fasilita kondisaun sira ba ne'e", nia hatete.

Mariano Sabino, ministru Estadu no prezidente hosi Partidu Demokrátiku (PD) - parseiru Fretilin nian iha Governu - konfirma mós akordu ho kalendáriu ne'ebé hato'o, hodi afirma katak eleisaun hanesan dezafiu importante ida ba nasaun.

"Hanesan importante ba demokrasia, ba kultura demokrátika. Ami tenki garanti atu debate programa sira kona-ba kondisaun moris populasaun nian", nia afirma.

"Partidu sira tenki asumi nia responsabilidade iha konstrusaun Estadu nian. Ema rihun 350 mate ona hodi defende nasaun ne'e, no kontrusaun Estadu nian tenki iha baze iha valor importante sira", nia hatete.

Sabino kestiona katak sira ne'ebé hakarak tenta fahe, fila fali ba debate períudu rezisténsia nian hasoru okupasaun indonéziu no afirma katak ohin loron la importante haree ba pasadu maibé nesesidade hodi dezenvolve nasaun no hadi'a kondisaun hosi povu nia moris.

"PD la aseita atu uza rezisténsia. Frente tolu: armada, diplomátika ho klandestina, hanesan importante ba independénsia, no labele uza sira hodi haketak malu", nia afirma.

"Agora ita tenki ko'alia kona-ba programa dezenvolvimentu nian, hodi moderniza sosiedade, hodi muda sosiedade", nia hatete no apela ba imprensa hodi ajuda informa populasaun.

Konsidera katak hanesan "triste" atu gasta "tempu ho osan" iha votu antesipadu, Sabino hatete katak hanesan importante hodi renova povu nia konfiansa no garanti katak sei ba kampaña ho programa hosi Governu dahitu nian, ne'ebé maka PD halo parte.

Armanda Berta dos Santos, líder hosi Kmanek Haburas Unidade Nacional Timor Oan (KHUNTO) konfirma mós katak nia partidu konkorda ho kalendáriu ne'ebé hato'o no hatutan katak ikusmai maka sei ko'alia kona-ba programa AMP nian.

SAPO TL ho Lusa

Sem comentários: