terça-feira, 6 de fevereiro de 2018

Timor-Leste ho Austrália asina akordu fronteira iha loron 06 Marsu iha Nova Iorke

Timor-Leste ho Austrália asina iha loron 06 Marsu tratadu foun ba fronteira tasi nian entre nasaun rua maibé modelu hosi esplorasaun ba kampu sira Greater Sunrise nian karik seidauk rezolve, haktuir hosi fonte sira ne'ebé maka hatene prosesu ne'e. 

"Austrália konfirma ona, tuir dalan formal, katak sei asina tratadu ho Timor-Leste iha loron 06 Marsu iha sekretáriu-jeral ONU nia oin, iha Nova Iorke", konfirma hosi fonte ne'ebé hatene prosesu negosiasaun ne'e ba Lusa.

Akordu, ne'ebé seidauk hatene nia rezultadu loloos, tau liña fronteira nian iha pozisaun ne'ebé maka defende hosi Timor-Leste, ka iha dalan klaran entre nasaun rua, hanesan ne'ebé maka Timor-Leste reklama nafatin.

Liña médiu rezolve kuaze ho dalan definitivu fronteira sira iha zona tanba hafoin Timor-Leste hakotu, ho Indonézia, definisaun ba zona fronteira sira seluk.

Ekipa sira negosiasaun sira Timor-Leste, lidera hosi Xanana Gusmão, no hosi Austrália - ne'ebé nia delegasaun agora hetan prezensa hosi ministra Negósiu Estranjeiru, Julie Bishop - hasoru malu iha semana ne'e iha Sydney, iha Austrália.

"Semana ida maka'as ba negosiasaun sira" ne'ebé nia destake maka "konseitu dezenvolvimentu hosi Greater Sunrise", kampu sira ne'ebé garanti, bainhira hahú dezenvolve, finansiamentu Timor-Leste durante dékada barak.

Maski iha progresu, iha enkontru sira ne'ebé hala'o ho patrosíniu hosi Komisaun Konsiliasaun ida hosi ONU, no ho reuniaun sira ho parseiru sira konsórsiu nian ne'ebé iha lisensa hosi Greater Sunrise, "maibé seidauk iha akordu ida".

Iha meza leten iha iha posibilidade ba senáriu tolu, ida maka esplorasaun flutuante ida - defende hosi petrolíferu ne'ebé iha konsesaun hosi Greater Sunrise: Woodside, ConocoPhillips, Royal Dutch Shell ho Osaka Gas - ligasaun hosi gazodutu ida ne'ebé liga posu sira ne'ebé harii iha zona Darwin ka ligasaun hosi gazodutu ba súl Timor-Leste nian.

Desizaun sei determina hodi fahe reseita sira rekursu nian, ho Timor-Leste simu 70% bainhira gazodutu ba iha teritóriu timoroan nian no 80% bainhira ba Darwin, haktuir hosi fonte ne'ebé hatene negosiasaun ne'e.

Parte rua sei hasoru malu fali iha Kuala Lumpur ba reuniaun sira durante semana ida, entre loron 19 ho 24 Fevereiru, no tuir dalan formal serbisu hosi komisaun sei hotu iha 01 Marsu.

"'Deadline' hodi to'o akordu ida maka iha 01 Marsu", esplika hosi fonte ne'ebé hatene prosesu ne'e ba Lusa, hodi esplika katak tratadu ne'e iha provizaun sira hodi permiti atu asuntu ne'e tenki trata hafoin ratifikasaun.

Hafoin asinatura, tratadu sei hetan mós ratifikasaun hosi parlamentu sira hosi nasaun rua, prosesu ida ne'ebé maka sei bele halo hafoin konklui eleisaun ba Parlamentu Nasional foun, ne'ebé seidauk iha loron markadu.

Prezidente Repúblika fó sai iha janeiru kona-ba sobu Parlamentu Nasional no sei konvoka eleisaun antesipadu ne'ebé nia loron karik sei fó sai iha semana ne'e.

Antes, espetativu maka Xanana Gusmão - negosiador prinsipal timoroan nian - asina akordu hodi Timor-Leste nia naran maibé atu akontese tenki hetan nomeasaun hosi Governu - agora daudaun nasaun iha ezekutivu ida jestaun nian.

Mari Alkatiri, primeiru-ministru, defende ona katak Xanana Gusmão bele simu pose hanesan prezidente hosi Autoridade Aas ida ba kosta-súl - ne'ebé nia dezenvolvimentu iha ligasaun direta ho Greater Sunrise no ho Tasi Timor.

Fonte sira ne'ebé hatene prosesu esplika ona ba Lusa katak hodi asina dokumentu ne'e em vez Xanana Gusmão karik bele mós Agio Pereira, nia númeru daruak iha negosiasaun, no hanesan ministru Estadu nian iha ezekutivu atual.

SAPO TL ho Lusa

Sem comentários: