quinta-feira, 3 de setembro de 2020

COVID-19: Parlamentu debate renovasaun estadu emerjénsia iha loron-kinta


Parlamentu Nasional debate iha loron-kinta pedidu hosi Prezidente Repúblika ba deklarasaun hosi períudu estadu emerjénsia dalima ba loron 30 nia laran tanba pandemia COVID-19, bainhira iha kazu ativu rua iha nasaun.

Ajendamentu ne'e desidi iha loron-tersa ne'e iha konferénsia hosi líder sira hosi bankada sira parlamentu nian, ne'ebé iha interupsaun to'o 15 Setembru, no ne'ebé desidi konvoka ba loron-kuarta Komisaun Permanente parlamentar.

Reuniaun hosi Komisaun Permanente ne'e sei serve hodi aprova konvokatória hosi plenáriu estraordináriu ida hodi debate ho autoriza xefe Estadu, Francisco Guterres Lu-Olo, hodi deklara períudu foun ida hosi estadu emerjénsia.

Lu-Olo haruka ona, iha loron-tersa ne'e, ba Parlamentu Nasional mensajen ida ne'ebé husu autorizasaun ba renovasaun hosi estadu estraordináriu ne'ebé nia períudu atual hotu iha loron 04 Setembru.

Xefe Estadu esplika katak iha opiniaun favorável ba deklarasaun - ne'ebé husu hosi Governu iha semana liubá - hosi Konsellu Estadu, ne'ebé hasoru malu iha loron-segunda, no mós hosi Konsellu Superior Defeza ho Seguransa nian, ne'ebé maka hasoru malu iha loron-tersa ne'e.


Iha testu, invoka argumentu sira ne'ebé hanesan ho argumentu sira ne'ebé uza ona hosi pedidu autorizasaun hosi períudu atual esepsaun nian, liuliu preokupasaun hasoru aumentu hosi kazu sira COVID-19 nian iha nasaun viziñu sira.

Governu hakarak atu aplika estadu emerjénsia hodi permiti "suspensaun ka limitasaun hosi direitu sira sirkulasaun internasional nian, sirkulasaun ho fiksasaun hosi rezidénsia ho rezisténsia nian".

Iha prátika, hanesan mantén limitasaun sira ne'ebé hala'o daudaun iha nasaun durante períudu estraordináriu ne'ebé sei hotu ofisialmente iha loron-sesta.

Limitasaun sira kontinua kondisiona maka'as motivasaun sira hosi no ba illa, ho autoridade sira aviasaun nian mantén lahó tempu definidu bandu hala'o semo komersial regular sira ka 'charter sira'.

Agora daudaun, halo de'it operasaun semo hosi Austrália, luiuhosi akordu ida ho AirNorth - hanesan limitadu de'it ba sidadaun australianu sira - no semo kinzenal ida hosi Programa Alimentar Mundial (PAM) ho asesu limitadu ba funsionáriu sira hosi embaixada sira ho misaun internasional sira, kolaborador sira ho membru sira hosi ajénsia sira ONU nian.

Situasaun ida ne'ebé halo la imposível ba sidadaun sira seluk, ema timoroan sira ho mós estranjeiru sira, hodi tama ka sai hosi nasaun ne'ebé pratikamente izoladu dezde Marsu.

Rezidente sira iha Timor-Leste la konsege fila, ema timoroan sira no ema sira seluk ne'ebé presiza atu sai, inklui hodi simu tratamentu médiku sira, turista sira ne'ebé iha hela nasaun laran iha fulan hirak ne'e nia laran, ho ema sira seluk, seidauk iha solusaun.

Timor-Leste laiha kazu ativu sira entre loron 15 Maiu ho 04 Agostu, no hahú hosi loron ne'ebá maka konfirma infesaun ida ne'ebé rekupera tiha ona hafoin loron 14.

Iha loron 20 Agostu, autoridade sira konfirma kazu foun ida no liutiha loron neen konfirma kazu seluk ida, aumenta nune'e númeru total ba na'in 27 hosi ema infetadu sira iha Timor-Leste dezde hahú pandemia, na'in 25 rekupera tiha ona.

Agora daudaun iha ema na'in 367 ne'ebé maka iha kuarentena iha instalasaun sira Governu nian no na'in 129 iha auto kuarentena, inklui iha hotel sira ne'ebé aprovadu hosi Ministériu Saúde.

To'o agora, Timor-Leste halo ona teste hamutuk 5.782, ema na'in 294 hein hela rezultadu sira.

Pandemia COVID-19 halo ona pelumenus ema na'in 847.071 mate ho infeta one ema millaun 25,2 iha nasaun ho teritóriu hamutuk 196, haktuir balansu ida ne'ebé halo hosi ajénsia franseza AFP.

Moras ne'e transmiti hosi koronavírus foun ida ne'ebé hetan iha Wuhan, sidade ida iha sentru Xina nian, iha final Dezembru.

Sapo TL | Lusa

Sem comentários: