sábado, 20 de junho de 2015

Timor-Leste produs ona chocolate negro kg 20, "ho kualidade di’ak"


Agrikultór timor-oan sira ne’ebé tuir formasaun iha eskola agríkola nian ida, produs ona chocolate negro Timór nian ho kilograma 20, halo ho produtu lokál hanesan ai-manas no ai-lia, dahuluk hosi chocolate Timor-Leste nian. 

Projetu ne’e hala’o hosi Ministériu Agríkola ho Peska no ho apoiu hosi Uniaun Europeia nomós Governu aleman, hodi introdus hikas kakau hanesan fonte alternativa reseita nian ba agrikultór timor-oan kiik sira, liu-liu ba iha parte sul.

Projetu ne’e halo ona vizita ba família agríkola 750 no hakarak atu hadia ka kuda fali kakau-oan foun iha hectares 150, integra ba iha sistema agríkola ne’ebé iha, liu-liu aproveita plantasaun besik hectares 36 ne’ebé iha zona Viqueque no Manatuto.

Profesór hosi Escola Agríkola Natarbora maka kuu no formeta fuan dahuluk, depois produtór chocolate orgánika “Pod” iha Bali, Indonézia maka halo teste ba ninia kualidade atu nune’e bele verifika potensiál hosi produsaun timor-oan nian.

Tanba ne’e maka sei produs chocolate negro kilo 20, ho konteúdu kakau 64%, no parte hosi chocolate ne’e mistura ho ai-manas no ai-lia, halo duni iha Timór no prepara hosi empreza Timorganic.

Pod konsidera Chocolate orgánika ho "kualidade di’ak" no sei hetan potensiál bot, bainhira faan produtu timro-oan nian.

Objetivu maka agora halo análize ba potensialidade produsaun nasionál no oinsá atu lori ba faan iha merkadu nasionál ka internasionál.

Iha períudu koloniál portugés, to’o okupasaun indonézia, sira hala’o ona esperiénsia kiik, ba iha eskala kiik, ba plantasaun kakau, maski ladaun iha formasaun ka serbisu manutensaun ba ai-horis ne’e.

Hélio Esteve Felgas, iha inia livru "Timor Português", (publika iha 1956), haktuir katak kakau "kuda iha Timór, espesialmente iha rejiaun Hatolia (sudoeste Dili) no ho kualidade ne’ebé di’ak tebes".

Tratamentu espesiál ne’ebé tenke halo ba ai-horis ne’e, difisil uitoan ba grikultór timor-oan sira, maski nune’e Felgas Esporta ona tonelada 12 iha tinan 1925, no iha fali tinan tuir hirak tuir mai hanesan iha 1953 atinji to’o tonelada 15.

Hanesan mós produtu agríkola seluk (liu-liu kafé), produsaun no komérsiu kakau, hetan kontrolu hosi Sosiedade Agríkola Pátria no Traballu (SAPT) ne’ebé harii hosi governadór Celestino da Silva.

SAPO TL ho Lusa – fota Sara

Sem comentários: