Dioseze Dili No Governu Aseita Ona Esbosu Ba Jestaun Sítiu NFR

DILI, (TATOLI) – Ekipa task force Ramelau aprezenta ona esbosu jestaun sítiu turístiku Na’i-Feto Ramelau (NFR) nian ne’ebé hetan ona aseitasaun husi parte Dioseze Dili no Governu.

Diretór Jerál Turizmu, José Filipe Dias Quintas, hatete aprezenta esbosu ida ne’e ba Bispu Dioseze Dili no Governu atu haree, tanba ida ne’e ko’alia kona-ba regra, finalizasaun nomós fatin sira ne’ebé dezignadu ba estasionamentu.

“Husi parte uma-kreda nian liuliu Dioseze Dili fó apresiasaun. Sira apresia tebes task forcenia serbisu ne’ebé kompostu husi ministériu relevante, autoridade lokál no parte sira seluk, tanba aseita ona kona-ba regra sira ne’e, oras tama-sai nomós sei iha kontribuisaun. Uma-kreda no Governu aseita sei iha retribuisaun liuliu fatin tama”, Quintas informa iha Lesidere, ohin.

Nia subliña bainhira ema ida halo vizitasaun iha NFR sei kontribui dólar ida ba ema ida hanesan mós ba estranjeiru sira para implementa tiha depois mak haree nia progresu.

“Ne’ebé diskusaun ne’e di’ak tebes tanba regra, jestaun sira sei sai modelu ida karik aban-bainrua akontese buat ruma mak ita sei iha halo alterasaun”, nia dehan.

Hatutan iha jestaun ne’e temi mós kona-ba kapasidade karga ba sítiu Na’i-Feto nian ne’ebé mak ema bá vizita másima pur volta 20 ou 20 resin no labele barak liu tanba sei fó impaktu ba meiu ambiente.

“Importante tebes se ita ko’alia kona-ba dezenvolvimentu turizmu sustentavel ba sítiu ne’e rasik tanba kapsidade karga ne’e para ita atu jere ema labele barak demais tanba sítiu Na’i-Feto ne’e nia kapasidade ki’ik, ne’ebé karik ema rihun ba rihun mak bá ne’ebá, entaun ba longu prazu sei fó impaktu ambientál ba sítiu ne’e rasik”.

Bispu Dioseze Dili, Don Virgílio do Carmo da Silva, hatete ekipa ne’e durante fulan hirak serbisu maka’as no aprezenta ona regra oinsá maka fatin ne’e bainhira loke fali iha 7 outubru 2018 saida mak tenke halo.

“Maski ekonomia rai-laran susar uitoan, mas ekipa task force ida ne’e kria kondisaun mínima hanesan regra bainhira loke filafali karik iha regra ruma tenke tuir, loke filafali karik pelu menus Ramelau ne’e moos ona, iha kondisaun ne’ebé sufisiente”, Bispu hatete.

Liuhusi soru-mutu entre parte Igreja no Governu halo avaliasaun sobre preparativu ne’ebé ekipa halo tiha ona kona-ba regulamentu sira ne’ebé atu implementa ne’e bele ka la’e, kondisaun ne’ebé kria atu ema tama ne’e mós bele ka la’e.

“Ezemplu tenke halo billete entrada, tau ema ne’ebé mantein seguransa, mantein fatin ne’ebá moos nafatin”.

Amu-lulik ne’e louva ekipa nia serbisu tanba iha limitasaun ne’ebé iha, maibé vontade husi ekipa ne’ebé kompostu husi instituisaun oioin hakarak fó an duni atu kria kondisaun mínima.

Sekretáriu Estadu Ambiente, Demétrio de Amaral de Carvalho, hatete iha Sétimu Governu estabelese ona task force ida ne’ebé halo ona serbisu ba levantamentu dadus no senáriu melloramentu jestaun santuáriu Ramelau.

“Sekretáriu Estadu Ambiente reprezenta Governu Timor-Leste hodi fó hanoin oinsá ita bele mellora jestaun ida di’ak liu ba santuáriu Ramelau ne’ebé sai hanesan símbolu importante ba Timor-Leste. Ita hatene Na’i-Feto Ramelau ba tuur iha Ramelau tutun iha 1997 depois tinan rua ita manán ita-nia funu. Ne’e sinál katak funu ba libertasaun pátria ne’e la’ós ita-nia asua’in sira de’it, maibé tulun husi ita-nia Na’i-Feto no Maromak”.

Demétrio hatutan iha rekomendasaun husi task force ne’e tau prosedimentu lubuk ida hodi halo jestaun iha Ramelau no espera regra sira bele sai hanesan matadalan atu regulariza ema hotu ne’ebé vizita foho ne’e.

“Ita halo hela identifikasaun husi task force nia relatóriu ne’e maka problema lixu, degradasaun vejetasaun sira ne’ebá, nune’e mós ita haree posibilidade atu serbisu hamutuk ho lia-na’in sira atu hamoris filafali tara-bandu sira ne’e hotu. Ha’u hanoin esforsu di’ak, iha ona rekomendasaun atu tau lixeiru sira, kompós toilete sira iha fatin ne’ebá, esforsu sira ne’e hotu sei redús problema lixu”.

Jornalista: Maria Auxiliadora | Editora: Rita Almeida

Imajen: Bispu Dioseze Dili, Don Virgílio do Carmo da Silva no Sekretáriu Estadu Ambiente, Demétrio de Amaral de Carvalho, soru-mutu ho ekipa task force hodi diskute sobre esbosu ba jestaun sítiu turístiku NFR. Foto/MT.