Eskândalu “Subornu” Halakon TL, FFTL Relata Ba AFC Hasai Orlando

Eskândalu “subornu” ne’ebe maka komete husi Diretur Tékniku Federação Futebol de Timor Leste (FFTL), Orlando Mendes, hodi konspira halakon Timor-Leste iha jogus futebol kontra Malaysia iha SEA Games 2015, hatudu momos Orlando halo traisaun ba povu Timor no hamonu povu Timor nia dignidade iha mundu internasional.

Vise Prezidente Federação Futebol de Timor Leste (FFTL) aktual membru Parlamentu Nasional husi Bankada FRETILIN, Osorio Florindo, esklarese katak, nu’udar estrutura iha FFTL hola ona pozisaun hodi relata ba Asian Football Confederation (AFC) para hasai ema ne’ebe maka envolve iha eskândalu subornu ne’e.

Nu’udar mos reprezentante povu nian iha PN, Osorio Florindo afirma katak, aktu Orlando nian ne’e nu’udar traisaun no hamonu dignidade Timor Leste ninan iha mundu internasional.

“Ami nia pozisaun hanesan tama iha estrutura FFTL, ami relata ona ba AFC para hasai ema ne’ebe halo traisaun ba ita. Prosesu investigasaun ba kazu ne’e kontinua la’o hela iha Singapura,” afirma Osorio Florindo hodi responde JN-Diário iha Parlamentu Nasional, Segunda (01/6/2015).

Antes ne’e, liu husi konferensia imprensa ne’ebe maka hala’o iha FFTL House, Osorio Florindo, klarifika katak, informasaun ne’ebe FFTL hateten, Orlando Mendes iha komprimisiu simu osan US$ 15.000 atu halakon Timor Leste husi Singapura ho golu 0-7. Maibe, la konsege tanba ekipa nasional sub-26 konsege manan Singapura 1-0.

Konferensia imprensa ne’ebe akompnaha mos husi Vise Prezidente FFTL ba asuntus tekniku nian, Filomeno Fernandes ne’e, klarifika katak, Orlando Mendes sai hanesan diretur tekniku FFTL akompanha ekipa nasional ba SEA Games 2015 iha semana hirak liu ba, maibe FFTL hakfodak wanhira rona informasaun iha media katak,ema kaer nia diretur tekniku FFTL ho Timor oan nain 1 husi Bandung, Indonesia mak ba ho naran Moises nu’udar eis jogador, maibe laos komisaun organizadora FFTL no mos hamutuk tan ema ida husi Indonesia nian ho naran Nazodudin.

Sira nain 2 ne’e sai husi Indonesia mak ba partisipa joga futebol entre Timor Leste ho Singapura, maibe realidade akontese sira nain 2 la’o hamutuk ho diretor tekniku FFTL Orlando Mendes no hamutuk ho ema Singapura nain ida ne’ebe tama sai husi prizaun,tanba halo jogu sira ne’e.

Jogador Timor Leste nain 3 hanesan Feliciano Gonçalves (Ato), Jose Maria (Mau Sahe) no mos ida seluk Arnol Nataniel, tama hotu iha sub 26 nian, nune’e labarik sira ne’e laos kaer hamutuk ho diretor tekniku FFTL Orlando Mendes, maibe mai tiha iha Hotel mak detein sira nain 3 kalan ida tomak.

Orlando Mendes ho Moises to’o agora seidauk husik, tanba sei detein hela iha sela polisia Singapura nian hodi hein prosesu. Iha Sesta (5/6/2015), ba hala’o prosesu julgamentu mak hein desizaun tribunal federal Singapura nian.

FFTL hakarak fo sai ba publiku katak, FFTL laos ema ida de’it katak, Orlando, Prezidente FFTL, Kalbuadi Lay, SEKJER FFTL Amandio, no laos Vise Prezidente FFTL sira, no laos membru ezekutivu sira, maibe inkluindu treinador sira arbitrazen jogador sira no ba ema sira ne’ebe mak loron loron mai asiste jogus.

Tamba ne’e mak Vise Prezidente FFTL Ososrio Florindo lori federasaun nia naran hodi hato’o ba publiku katak, FFTL sei la proteze ema ida ka rua no se de’it iha FFTL nia laran wanhira halo krime hanesan diretor tekniku FFTL Orlando Mendes.

Nia hatutan katak, FFTL sei la simu ema sira ne’ebe mak sai kriminozu ka mafia tanba ne’e ema ruma iha dadus kona-ba mafia sira ne’e temi nia naran hodi lori ba keixa iha tribunal, maibe hanesan instituisaun FIFA nian, FFTL te nki lori nia mandatu to’o remata.

Osorio aprofunda katak, ema ida mak foer iha FFTL nia laran, maibe la bele zeneraliza katak, ema hotu hotu iha FFTL ne’e sai mafia, tanba ema hotu servisu iha FFTL ne’e laos simu osan, maibe barak liu mak mai servisu de’it ho voluntariu tamba hakarak lori Futebol ne’e ba oin.

Nia afirma katak, FFTL sei la hakiak no mos proteze se de’it mak halo krime ne’ebe reprezenta FFTL nune’e lei no orgaun sira iha Timor Leste nakloke nune’e se de’it mak iha evidensia inisiu iha ba aprezenta.

FFTL mos iha tinan rua nia laran hetan ajuda husi Governo nune’e iha tinan kotuk FFTL hetan osan US$ 90.000 ho nia ezekusaun 90%, maibe orsamentu liga nian la konsege ezekuta.

Iha tinan ida ne’e FFTL hetan orsamentu US$ 700.000 to’o ohin FFTL seidauk hetan duit ida atu halo servisu tomak ne’ebe mak la’o tiha ona hanesan jogus barak iha internasional,ne’ebe hakarak investiga hodi liga ba orsamentu Estado nian bele odamatan loke ba ema hotu.

Vise prezidente FFTL klarifika ba kazu ne’ebe mak diretor tekniku FFTL Orlando Mendes hasoru ne’e mos prosesu hanesan membru ba AFF, AFC no FIFA. Atu dehan deit katak, Tribunal seidauk deside katak,nia sala ka la sala. Maibe, AFC deside tiha ona iha loron 30 nia laran prosesu ne’e sei la’o diretor tekniku FFTL Orlando Mendes la bele urus, koalia, no trata bola.

“Ne’ebe wanhira desizaun ne’e hotu mak sala nia diretor tekniku FFTL Orlando Mendes seumur hidup (moris tomak) labele urus (toma konta) bola FFTL mos konsidera maske nia seidauk sala maibe informasaun ne’ebe hafoer tiha ona Timor Leste nia naran,” hateten Osorio Florindo.

Nia ba lori nasaun Timor Leste nia naran liu husi Sea Games, maibe FFTL mos sei la simu maske nia la sala tamab ne’e publiku hatene hotu ho situasaun hirak ne’e nune’e membru ezekutivu sei tur hamutuk hodi koalia katak, FFTL sei la simu no nia tenki sai husi FFTL no ba kaer servisu seluk.

‘’Ami nia SEKJER Amandio ho Vise Prezidente FFTL, Aleixo da Silva Gama “Cobra” iha hela Singapura hodi tenta atu ba koalia ho diretor tekniku FFTL Orlando Mendes, maibe ema nia prosesu nune’e durante ne’e to’o seidauk iha desizaun ne’e la bele hasoru malu,” informa Osorio Florindo.

Nu’udar Vise Prezidente FFTL ne’e sente laran triste tamba laiha advogadu Timor Leste ida mak akompanha kazu ne’e iha Singapura, maibe tuir lolos nu’udar sidadaun ida tenki iha direitu atu hetan advogadu.

Iha fatin ketak, Prezidenti Komisaun F Parlamentu Nasional (PN) ba asuntus Edukasaun, Saude, Desportu, Jéneru, Sosial no Kultura, Virgilio Hornai, hateten aktu simu subornu ne’e individual Orlando maka halo, maibe hatudu mos katak, iha FFTL nia laran buat barak maka la’o la los.

“Hanesan Timor oan, Orlando halo traisaun ba nia rai, tanba loron-loron jogador sira halo esforsu maka’as hodi kontribui ba setor futebol nune’e bele hamorin TL nia naran, maibe Orlando desvia buka ba sira nia interese rasik,” afirma Deputadu Virgilio Hornai.

Virgilio mos konsidera katak, aktu Orlando nian ne’e hatudu momos FFTL ho nia ramu sira aproveita FFTL hodi buka lukru ba sira nia interese mesak. Tanba ne’e, Deputadu husi Bankada PD ne’e husu ba Governu atu halo evaluasaun ba FFTL no halo mos investigasaun emidiatamente ba strutura FFTL.

“FFTL hetan osan husi Estado, sira mos hetan doador husi Timor Telekom no fundus balun husi FIFA , tan ne’e presija halo investigasaun,’’ hateten Deputadu Virgilio.

Deputadu Cesar Valente ‘’Pilotu’’ husi Bankada CNRT mos sente estranhu oituan, tanba ema ne’ebe nia nasionalidade Timorense, maibe nia konsiente halo lakon fali nia rasin rasik tanba deit osan.

"Ema ne’ebe moris husi ai hun ida ba fuan fali iha ai hun seluk, ne’e mak nia konsiente halo lakon nia rain, ema ne’e la iha nasionalismu, tan ne’e husik situsaun iha FFTL ne’e nakfera ba ema hotu hatene FFTL nia moras ne’e, i ema ne’e tenki responsabiliza nia aktu, tan ne’e mak ita nia futebol iha rai laran ne’e hakdasak,’’ hateten Deputadu Cesar Pilotu.

Lia fuan hanesan mos afrima husi Deputada Fernanda Lay ho Deputado Manuel Castro, ne’ebe aprfunda liu hodi husu ba orgaun kompetenti para halo investigasaun profunda ba iha FFTL no halo auditoria ba orsamentu FFTL tanba FFTL mos hetan osan husi Estadu.

Governu La “Mete”

Husi sorin seluk, Primeiru Ministru (PM) Rui Maria de Araújo, klarifika katak, Governu la iha buat ida alias la “mete” ho kazu subornu ne’ebe maka involve husi Orlando Mendes, diretur tékniku FFTL.

PM Rui Araújo aprofunda katak, aktu ne’ebe Orlando komete la’os Governu maka haruka no Governu husu ba autoridade sira ne’ebe maka iha kbit para halo investigasaun no fo sai rezultadu lolos ba publiku.

“Governu laiha buat ida ho ida ne’e,” dehan PM Rui Araújo hodi responde jornalista iha Dili, horseik. Nia hatutan katak, problema ne’e FIFA nia servisu no FIFA maka sei foti desizaun ba ema sira ne’e, tanba ida ne’e hamo’e ona nasaun ida nia dignidade.

Ministru Interior Longuinhos Monteiro dehan, Governu mós akompaña kazu ne’e, foti konkluzaun, tanba kazu ne’e la’o iha ema nia rai.

“Ita seidauk bele halo komentariu antisipada, maibé ita akompaña nafatin,” afirma Longuinhos Monteiro.

Antes ne’e publiksaun iha www.VIVA.Co.Id fo sai katak, Biro Investigasaun Korupsaun Singapura (CPIB) relata katak, sira nia parte kaptura ona suspeitu nain hat (4), ne’ebe maka sai autor ba skândalu pengaturan skor iha jogus SEA Games 2015 entre Timor Leste kontra Malaysia.

Informasaun ne’ebe publika husi www.channelnewsasia.com no haktuir iha www.VIVA.Co.Id edisaun Sabadu, 30 Maiu 2015, katak, entre suspeitu nain 4 ne’e, involve mos suspeitu balun sidadaun Indonesia, Suingapura no Timor Leste.

Informasaun seluk ne’ebe espalha ona iha publiku Timor katak, suspeitu husi Timor nian maka Diretor Tekniku FFTL, Orlando Mendes, ne’ebe asume mos nudar Team Manager selesaun nasional Timor Leste iha SEA Games 2015.

Antes ne’e, CPIB relata ona katak, sira kaer mos sidadaun Singapura ida tanba sai bandar hodi manobra golu iha jogus ne’ebe halao Sabadu (30/5/2015), iha Bisham Estadium. Nune’e, alastra mos katak iha tan ema nain tolu ne’ebe sai hanesan estafeta iha aktu joga foer ne’e.

Husi rezultadu invetigasaun fo sai katak, suspeitu nain 4 deklara katak, sira husu duni ba jogadores balun husi Timor Leste nian atu joga ho performa estandar, atu nune’e, Malaysia bele manan iha jogus kontra Timor Leste. Rezultadu ikus, Malaysia konsege manan duni Timor Leste ho skor ka golu 1-0.

Osan ne’ebe asegura iha skandalu ne’e bot. Jogadores sira husi Timor Lorosa’e kontrata ho valor US$ 15.000 atu bele haktuir joga foer ne’e. Maibe, jogador sira la kumpri no halo kedas keixa ba autoridade kompetente.

To’o ohin loron, suspeitu nain 4 ne’e sei iha autoridade seguransa Singapura nia liman. Karik iha evidensia hatudu katak, sira sala duni maka bele hetan pena prizaun tinan lima no multa US$ 100.000.lia/alm/tap

Jornal Nacional